خواص زعفران برای قلب را میتوانیم در ابعاد و جنبههای مختلفی و با نگرشهای متمایزی بررسی کنیم. شاید بتوانیم مشکلات اصلی قلب را در دو قالب کلی بررسی کنیم. مورد اول گرفتگی عروق ناشی از رسوب لیپوپروتئینهای حاوی کلسترول و چربی در عروق کرونر و دیگر عروق حیاتی دستگاه قلب و عروق انسان میباشد.
مورد دوم مسائل مربوط به فعالیتهای ریتمیک قلب و ضربان قلب است. این مورد تحت تاثیر عوامل بسیاری همچون سبک زندگی، آمادگی جسمانی و دیگر فاکتورهای سلامتی است و ارتباط مستقیمی با کیفیت زندگی فردی و اجتماعی انسان دارد.
▪ کاهش احتمال رسوب چربی در دیواره عروق
گفتیم که یکی از مهمترین مشکلاتی که میتواند سلامت قلبی انسان را به خطر بیندازد رسوب چربیها در عروق و به تبع آن اختلال در جریان خون و ایجاد مشکلاتی حاد در بدن انسان مانند سکتههای قلبی و بیماری مزمن قلبی عروقی میباشد.
سکته قلبی هنگامی رخ میدهد که عروق خونرسان قلب (عروق کرونر) دچار آترواسکلروزیس(گرفتگی رگ) شوند و دیگر توان اکسیژنرسانی مناسب به قلب را نداشته باشند. بافت اصلی تشکیل دهنده قلب همان عضلات قلبی است و اگر به این عضلات اکسیژن کافی نرسد از کار خواهند افتاد و حتی فیبروزه و تخریب می شوند.
یکی از خواص زعفران برای قلب این است که میتواند با مجموعه فاکتورهایی منجر به کاهش کلسترول خون و در ادامه کاهش احتمال گرفتگی عروق و درنهایت منجر به کاهش بیماریها و سکته قلبی شود. زعفران میتواند به عنوان یک گیاه دارویی مکمل نقش قابل توجهی را در درمان افراد مبتلا به بیماریهای قلبی بازی کند.
همان طور که در تصویر زیر مشاهده می کنید رسوب چربی ها در جداره رگ منجر به انسداد عروق شده و اگر این انسداد درعروق کرونر اتفاق بیفتد فرد با احتمال زیادی دچار سکته قلبی خواهد شد.
آنتی اکسیدانهای زعفران
یکی از مهمترین دلایل خواص زعفران برای قلب وجود آنتیاکسیدانها قوی خانواده فلاونوویدهاست. یکی از اعضای این خانواده آنتیاکسیدانی قوی به نام لیکوپن است که به فراوانی در زعفران یافت میشود و میتواند منجر به جلوگیری از رسوب چربیها در جداره عروق خونی شود.
وظیفه انتقال چربی موجود در خون به کبد و درنهایت متابولیسم آن در کبد بر عهده مولکولی به لیپوپروتئین است. لیپوپروتئینها به انواع مختلفی تقسیم میشوند و یکی از مهمترین آنها LDL است. LDL در جامعه علمی و پزشکی به چربی بد معروف است.
LDL ، چربی موجود در کبد و دیگر قسمتهای بدن را به جریان خون وارد میکند تا سلولها و بافتهایی که به چربی احتیاج دارند از آن استفاده کنند. حال اگر این مولکول تحت هر شرایطی اکسید شود دیگر نمیتواند وظیفه خود را انجام دهد و ناچارا به دیواره عروق میچسبد و رسوب میکند.
وظیفه آنتی اکسیدانهای موجود در زعفران این است که از اکسید شدن و رسوب LDL ها در دیواره عروق جلوگیری کنند. پس یکی از مهمترین خواص زعفران برای قلب وجود آنتی اکسیدانهای فراوان در آن است.
کروستین موجود در زعفران
کروستین نیز یکی از آنتی اکسیدانهای مهم زعفران است که با همان مکانیسم قلبی منجر به کاهش کلسترول و چربی خون و در نهایت کاهش احتمال حمله قلبی میشود.
همچنین برای اشاره به یکی دیگر از دیگر فواید کروستین برای قلب و به خصوص سیستم ایمنی بدن میتوانیم به افزایش عملکرد و بازدهی آنتیبیوتیکها در حضور کروستین اشاره کنیم.
ترکیبات سافرانال
خواص زعفران برای سلامتی و قلب و کاهش گرفتگی عروق تنها در آنتیاکسیدانهای زعفران خلاصه نمیشود. البته یکی از آنتیاکسیدانهای دیگر موجود در زعفران همین سافرانال است و میتواند نقش به سزایی در جلوگیری از اکسیداسیون چربیها داشته باشد.
یکی دیگر از فواید سافرانال و زعفران برای قلب فعالیت ضد التهابی آن است. التهاب یکی از عوامل موثر در بیماریها و مشکلات قلبی است که میتواند به واسطه باکتریها و ویروسها و یا هرگونه عامل خارجی و حتی داخلی دیگر نیز به وجود بیاید. سافرانال موجود در زعفران منجر به افزایش فعالیت ضدباکتریایی و ضد ویروسی در بدن شود.
کروسین
کروسین نیز یکی از آنتی اکسیدانهای دیگر موثر زعفران است که میتواند منجر به کاهش چربی خون و کاهش احتمال بیماریهای قلبی شود. اما مکانیسم عملکرد کروسین نسبت به دیگر فاکتورهای زعفران کاملا متفاوت است.
کروسین میتواند منجر به مهار فعالیت لیپاز پانکراسی و در نهایت کاهش جذب چربی از دستگاه گوارش شود. لیپاز آنزیمی است که از پانکراس ترشح میشود و منجر به تکه تکه شدن چربی و تسهیل فرایند جذب آن میشود.
حال اگر مادهای مانند کروسین تولید این لیپاز پانکراسی را مهار کند عملا جذب چربی مختل خواهد شد و اختلال در جذب چربی از دستگاه گوارش یعنی کاهش چربی خون و کاهش چربی خون یعنی کاهش احتمال گرفتگی عروق و بیماریهای قلبی.
کارآزماییهای بالینی مرتبط با خواص زعفران برای قلب
کارآزماییهای بالینی متعددی در رابطه خواص زعفران برای قلب انجام شده است و هر کدام بر جنبهی خاصی از عملکرد زعفران در بدن و خواص آن برای قلب تمرکز داشتهاند.
به طور مثال در یک کارآزمایی بالینی که در گروه پزشکی و مرکز تحقیقات داروهای بومی انجام شد که نتیجه آن اثرات مثبت زعفران در بهبود روند درمان افراد بیماریهای قلبی ارزیابی شد.
کارآزمایی ژنگ و همکاران
در یکی دیگر از کارآزماییهای بالینی به رهبری آقای ژنگ که بر روی اثر کروستین به عنوان یک آنتی اکسیدان کاروتنوئید طبیعی به گروهی از خرگوشها تزریق کردند تا اثر آن را بر روی کاهش چربی خون خرگوشها مشاهده کنند.
برای این منظور سه گروه از خرگوشها آماده شد. گروه اول تحت رژیم غذایی استاندار قرار گرفتند. گروه دوم خرگوشها تحت رژیم غذایی با چربی بالا قرار گرفتند و گروه سوم خرگوشها تحت رژیم غذایی با چربی بالا و تزریق کروستین زعفران قرار گرفتند.
نتیجه این آزمایش این بود که میزان چربی خون خرگوشهای گروه سوم بسیار پایینتر از گروه دوم بود و همچنین در این گروه از خرگوشها میزان تمایل چسبندگی جربیها به دیواره عروق و ایجاد مشکلات قلبی عروقی نیز بسیار کمتر بود.
▪ افزایش HRV
یکی از فاکتورهای اساسی بررسی سلامت قلبی فاکتور HRV یا همان تنوع تغییر زمان بین هر دو ضربان قلب است. HRV از نظر علم پزشکی و در افراد سالم بالاتر از افراد غیرنرمال و دارای مشکلات قلبی عروقی است. پس هرچه HRV بالاتر باشد بهتر است.
HRV پایین میتواند نشاندهندهی اختلالات جسمی و روانی، قلبی و عروقی، دیابت، چاقی، افسردگی و اختلالات دوقطبی باشد. به عبارتی دیگر افرادی که دارای این اختلالات هستند معمولا HRV پایینی نیز دارند.
در مقابل، HRV بالا ناشی از سلامتی و نشاندهنده افزایش فعالیت پاراسمپاتیک و ثبات و پایداری بدن است. کاهش این فاکتور به طور کلی منجر به افزایش خطر مرگ و میر پس از سکتههای قلبی میشود.
عوامل افزایش و کاهش HRV
از عوامل افزایش دهنده این فاکتور حیاتی میتوانیم به کاهش استرس، آمادگی جسمانی، بهبود رژیم غذایی و کاهش وزن اشاره کنیم. این موارد همچنین ارتباط مستقیمی با کاهش احتمال اکسداسیون چربیها در عروق و به تبع آن کاهش احتمال بیماریهای قلبی میشوند.
استرس، شیفتهای کاری ممتد، مصرف دخانیات و مصرف فراوردههای الکلی از عوامل اصلی کاهش دهندهی HRV هستند.
نقش خواص زعفران در سلامت قلب در این حوزه را می توانیم به افزایش موثر HRV اشاره کنیم. در یک مطالعه حیوانی نشان داده شد که تزریق عصاره زعفران به موش ها منجر به کاهش ضربان قلب حین استراحت و افزایش موثر و قابل توجه HRV میشود.
سایر خواص زعفران برای قلب
علی رغم مواردی که در باب خواص زعفران برای قلب بیان کردیم به موارد دیگری نیز می توانیم اشاره کنیم که تاثیراتی غیر مستقیم نسبت به مواردی که ذکر کردیم دارند.
ویتامینها و مواد معدنی
زعفران دارای مقادیر زیادی از ویتامینها و مواد معدنی است که میتوانند تاثیر به سزایی در ساختار سلولهای خونی و به تبع آن تسهیل گردش خون و در نهایت بهبود سلامت قلبی داشته باشند.
به عبارتی دیگر خواص زعفران برای قلب شامل پکیجی از آنتی اکسیدانها، ویتامینها و مواد معدنی میباشد که در کنار هم میتوانند سلامت سیستم قلب و عروق را تا حد زیادی بهبود ببخشند.
افزایش روحیه و دفع فشارهای محیطی
همانطور که پیشتر نیز ذکر کردیم استرس و فشارهای روحی و روانی یکی از عوامل اصلی مشکلات و بیماریهای قلبی هستند. استرس و فشارهای محیطی منجر به آزاد شدن فاکتورهای التهابی میشوند و این فاکتورهای التهابی خود آغازی بر بسیاری از بیماریهای انسان هستند.
البته اشتباه نکنید فاکتورهای التهابی به هیچ وجه چیز بدی نیستند. این فاکتورها در مواقع لزوم زندگی انسان را نجات میدهند و منجر به بقا و مقاومت در برابر بیماریها میشوند. اما در صورتی که این فاکتورهای التهابی نابه جا و بیش از حد تولید شوند منجر به بیماری میشوند.
زعفران میتواند تولید و ترشح فاکتورهای التهابی را تا حدی کنترل کند و از افزایش اکسید شدن چربیها در عروق که به واسطه شرایط التهابی ایجاد شده به وسیله استرس و فشارهای محیطی جلوگیری کند.
طبق بررسیهای انجام شده در کشورهایی که زعفران در فرهنگ غذایی آنها نقش پررنگی دارد مشاهده شده که بیماریهای قلبی شیوع پایینتری دارند. به طور مثال میتوانیم به فرهنگ غذایی مدیترانهای اشاره کنیم که زعفران نقشی پر رنگی را در این فرهنگ غذایی ایفا میکند.
