تیک، عبارت است از انجام دادن حرکت و رفتاری یا ایجاد کردن صدایی به صورت غیر ارادی که به طور ناگهانی از فرد سر می زند و به صورت تکرار شونده و سریع اما فاقد ریتم باشد.
تحقیقات نشان داده که ۲۴ درصد از کودکان در مراحل مختلف رشد دچار تیک می شوند. تیک ها حداقل به صورت گذرا در بسیاری از افراد از جمله کودکان دیده می شود و معمولا استرس ها بروز آن را افزایش، و تمرکز شخص آن را حداقل برای مدت زمان کوتاهی کاهش می دهد.
▪انواع تیک
تیک ها بر اساس عملی که انجام می شود به دو دسته تقسیم می شوند که هر کدام دارای دو نوع ساده و مرکب هستند؛
▪▪صوتی: تیک هایی که با صدا همراه هستند و نمونه های ساده این نوع تیک مانند سرفه کردن، صاف کردن گلو هستند.
از انواع مرکب این تیک می توان به تکرار کلمات، ناسزا دادن، پژواک گویی و… اشاره کرد.
▪▪حرکتی: همراه با رفتار و فعلی هستند مانند پلک زدن، شکلک درآوردن، تنگ کردن چشم ها، بالا انداختن شانه یا تکان دادن سر.
این دسته از تیک ها در کودکان معمول است. انواع مرکب آن می توان شامل برخی حالات یا حرکات صورت، پریدن، لمس کردن و مانند آنهاست.
تیک های حرکتی مرکب به طور کلی آهسته تر تکرار می شوند و ممکن است هدف دارتر از تیک های حرکتی ساده به نظر برسند.
▪توره چیست؟
اما تیک ها بر اساس ماندگاری و زمانی که در رفتار فرد باقی می مانند نیز به دو دسته گذرا و مزمن تقسیم می شوند.
▪▪تیک های گذرا حداقل ۴ هفته دوام می آورند و این به این معنی است که تکرار رفتاری در مدت زمانی کمتر از این زمان تیک محسوب نمی شود
▪▪تیک های مزمن بیشتر از ۱۲ ماه و به دفعات و طی روزهای سال ادامه می یابد. تیک های مزمن بیشتر بین سنین ۶ تا ۱۲ سالگی دیده می شود.
آخرین نوع تیک : نوع خاصی از تیک مزمن وجود دارد که در آن فرد دچار تیک صوتی و حرکتی به صورت همزمان است. این اختلال تورت یا توره نام دارد.
▪چه علت هایی تیک ها را به وجود می آورند؟
علت تیک می تواند مربوط به سیستم های مغزی (ارگانیک) باشد که جنبه های ارثی در آن مهم است و می تواند به دلایل روانشناختی (سایکولوژیک) رخ دهد.
برای تشخیص علل و بررسی دقیق این موضوع در مورد تیک های مزمن، لازم است به روانپزشک کودک مراجعه و با او مشورت کنید.
ولی در هر دو صورت و در همه انواع تیک، استرس و اضطراب باعث تشدید علائم خواهد شد.
نکته قابل توجه در این میان حساسیت خانواده روی این مساله است که باید بدانند حرکات غیر عادی کودک در اثر تیک ارادی نیست.
▪چطور درمان می شود؟
تیک های گذرا:
این دسته از تیک ها بر حسب علت ایجادشان میتوانند به صورت خود به خودی فروکش کنند یا به سمت اختلال تیک مزمن یا توره پیشرفت کنند.
در خصوص درمان تیک می توان گفت در صورتی که تیک خفیف و گذرا مطرح باشد که اختلالی در عملکرد فرد ایجاد نمیکند، درمان لازم نیست.
تنها به والدین و اطرافیان توصیه می شود از توجه زیاد به کودک و تیک های او، تذکر دادن مکرر به خاطر تیک، تحقیر و سرزنش کودک به خاطر آن، جدا خودداری کنند.
تیک مزمن:
در موارد تیک مزمن یا تیک گذرای شدید که باعث مشکلاتی برای فرد شده است، بررسی مغز و اعصاب کودک لازم است و بعد از رد علل مغزی، درمان روانپزشکی آن انجام می شود.
درمان این اختلال به دو صورت دارویی و روان درمانی انجام می شود. در درمان دارویی از داروهای آنتی سایکوتیک و ضد اضطراب ها استفاده می شود و درمان روان درمانی مواردی شامل: رفتار درمانی، آموزش ریلکسیشن (تن آرامی)، آموزش به خانواده (همچون درک غیر ارادی بودن تیک، تذکر ندادن، توجه نکردن به این رفتار کودک و دوری از تحقیر او) صورت می گیرد.
اما سوالی که باقی میماند مربوط به مشکلات شایعی مانند جویدن یا کندن ناخن، کندن موی سر، جویدن خودکار یا مداد و مانند آنهاست.
طبق تعریفی که ارایه کردیم، این رفتارها با حرکت سریع ناگهانی تکراری والبته غیرارادی همراه نیست، به همین دلیل تیک به حساب نمی آید.
پس چطور باید آنها را تعریف کرد؟ این رفتارها قبلا جزو اختلالات کنترل تکانه تقسیم بندی می شد ولی براساس آخرین تقسیم بندی اختلالات روانپزشکی در حال حاضر جزو اختلالات وسواسی طبقه بندی می شود.
