رایج‌ترین دو شریانی که برای گرفتن نبض به کار می‌روند، شریان رادیال در طرف درونی مچ در نزدیکی کناره شست دست، و شریان کاروتید در گردن در میان نای و عضله گردن.
گذاشتن انگشت بر روی این شریان‌ها (مانند عکس بالا) و شمردن ضربان‌ها در ۶۰ ثانیه دقیق‌ترین اندازه‌گیری را به دست خواهد داد.
همچنین می‌توانید ضربان‌های نبض را برای ۱۵ ثانیه بشمارید و عدد به دست آمده را در چهار ضرب کنید، یا برای ۱۰ ثانیه این کار را انجام دهید و عدد به دست آمده را شش ضرب کنید، اما اغلب کارشناسان شمردن برای ۶۰ ثانیه کامل در صورت امکان را توصیه می‌کنند.
نبض را می‌توان با گذاشتن انگشت روی شریان رانی در کشاله ران اندازه گرفت، و اغلب برای آزمایش‌های کاتتریزاسیون قلب برای مثال در آنژیوگرافی قلب از این محل استفاده می‌شود؛ و نبض‌های پشت‌پایی (pedal pulse) در پاها برای بررسی جریان خون در اندام‌های تحتانی به کار می‌روند.
قلب یک عضله است و سرعت نبض معیاری از شمار دفعات انقباض و انبساط‌های قلب در دقیقه است.
سرعت ضربان قلب و سرعت نبض در اغلب افراد مشابه است. البته سرعت ضربان قلب و سرعت نبض از لحاظ فنی متفاوتند، زیرا ضربان قلب سرعت انقباض‌های قلب را اندازه می‌گیرد، در حالیکه سرعت نبض سرعت افزایش فشارخون در سراسر بدن هنگام ضربان قلب را اندازه می‌گیرد.
در افرادی مبتلا به برخی از عوارض قلبی که به ناتوانی قلب در پمپ کردن کارآمد قلب در هر انقباض می‌انجامند، سرعت نبض ممکت است پایین‌تر از سرعت ضربان قلب باشد؛ اما چنین مواردی استثنا هستند.
“نبض آپیکال” (apical pulse) نبضی است که در راس قلب معمولا در حالی که بیمار بر روی پهلوی چپش دراز کشیده است، با گوشی شنیده می‌شود.
این ضربان قلب شامل دو صدای مجزای قلب می‌شود که اغلب “لاب- داب” نامیده می‌شوند، و هر “لاب- داب” معادل یک ضربان قلب است. سرعت طبیعی نبض آپیکال در بزرگسالان ۶۰ تا ۱۰۰ ضربه است.
پزشکان در مواردی که به الکتروکاردیوگرام دسترسی ندارند، نبض آپیکال را دقیق‌ترین و غیرتهاجمی‌ترین شیوه ارزیابی سلامت قلب می‌شمرند. نبض آپیکال اطلاعاتی درباره سرعت، ریتم، قدرت و تساوی ضربان قلب برای پزشک فراهم می‌آورد.
سرعت میانگین نبض چقدر است؟
سرعت ضربان قلب در حال استراحت در بزرگسالان از ۶۰ تا ۱۰۰ ضربان در دقیقه متفاوت است. زنان نسبت مردان سرعت ضربان قلب اندکی بالاتر دارند، و میانگین سرعت ضربان قلب در حال استراحت در زنان در میانه ۷۰ تا ۸۰ قرار دارد، اما در مردان حدود ۷۰ است.
علت این تفاوت عمدتا به قوی‌تر بودن عضله قلب در مردان مربوط است.
سایر عوامل- از جمله سن، اندازه بدن، میزان آمادگی بدنی، بیماری‌های قلبی، ایستاده یا نشسته بودن، داروها، عواطف و هیجانات و حتی دمای هوا- می‌توانند بر سرعت ضربان قلب اثر بگذارند.
به طور کلی، در افرادی مانند ورزشکاران که آمادگی قلبی- عروقی خوبی دارند، سرعت ضربان قلب در زمان استراحت پایین‌تر است، و گاهی به ۴۰ ضربان در دقیقه یا کمتر می‌رسد.
علل ضربان نبض غیرطبیعی
اختلال ریتم قلب (آریتمی) باعث می‌شود قلب با سرعت بیش از حد بالا یا بیش از حد پایین، یا با ریتم نامنظم بتپد.
“تاکیکاردی “را عموما به عنوان رسیدن سرعت ضربان قلب به بالای ۱۰۰ تپش در دقیقه تعریف می‌کنند و معمولا ناشی از آن است که گسیل پیام‌های الکتریکی که از حفره قلب منشا می‌گیرند، وضعیتی نابهنجار پیدا کرده است.
رسیدن سرعت ضربان قلب به ۱۵۰ و بالاتر ناشی از عارضه‌ای است که “تاکیکاردی فوق‌بطنی” نام دارد.
سرعت ضربان قلب کمتر از ۶۰ ضربه در دقیقه را “برادیکاردی” می‌نامند و ممکن است بیانگر آسیب‌دیدن قلب به علت حمله قلبی یا سایر بیماری‌های قلبی- عروقی یا مشکلات به گره سینوسی- دهلیزی- که به عنوان ضربان‌ساز قلب عمل می‌کند- باشد.
رابطه محکمی میان فشارخون و سرعت ضربان قلب وجود ندارد، و ممکن است با وجود سرعت ضربان قلب طبیعی، فشارخون شما بالا باشد.
سرعت ضربان قلب در هنگام فعالیت جسمی شدید افزایش می‌یابد، اما چنین فعالیتی ممکن است تنها اندکی فشارخون را بالا ببرد. هنگامی که فشارخون بیش از حد پایین می‌آید، بدن با افزایش سرعت ضربان قلب برای تشدید برون‌ده قلب به آن واکنش نشان می‌دهد.
