آیا شما در خوابیدن مشکل دارید راه درمان چیست و چرا
اگر مشکل در خواب برای شما زیاد اتفاق میافتد و به نوعی جزئی از زندگیتان شده است، به احتمال زیاد شما دچار نوعی اختلال هستید.آثار اختلال در خواب چیزی فراتر از خواب آلودگی در طول روز است.
کمبود خواب بر انرژی، تعادل روحی و سلامت کلی افراد آثار مخربی میگذارد.
اگر شما جز آن دسته از افرادی هستید که الگوی خوابشان منظم نیست و دچار اختلالاتی در خواب خود هستند، باید با علائم رایج این مشکل بیشتر آشنا شوید و با راههایی که به شما پیشنهاد میکنیم برای درمان این مشکل اقدام کنید.
آشنایی با مفهوم اختلال در خواب
معمولا خواب و کیفیت آن نشان دهنده شرایط کلی سلامت افراد است. در بسیاری از موارد، افرادی که از سلامت جسمی و روانی خوبی برخوردار هستند، کیفیت خوابشان نیز خوب است و برعکس کسانیکه از اختلالاتی در خواب خود رنج میبرند، دچار نوعی مشکل جسمی یا روانی هستند.
خواب خوب برای سلامت جسمانی و روانی شما ضروری است. متاسفانه حتی کمی تغییر در روند عادی خواب میتواند بر خلقوخو، انرژی، کارایی و توانایی مقابله با استرس شما تاثیر منفی بگذارد.
نادیده گرفتن هرگونه اختلال در خواب میتواند به سلامت کلی و روابط شما با دیگران لطمه وارد کند. اگر میخواهید فردی سالم و موفق باشید، خواب حکم یک ضرورت را دارد نه تفریح.
احساس خوابآلودگی در طول روز، بی خوابی در طول شب، یا احساس خستگی هنگام بیدار شدن از خواب طبیعی نیست. اما حتی اگر اختلالات خواب شما آنقدر طولانی شده است که به نظرتان عادی میآید، باز هم میتوانید برای برطرف کردن آنها اقدام کنید.
برای شروع باید ابتدا به علائم و الگوی خواب خود پی ببرید، سپس متناسب با شرایط زندگی و عادات روزانه خود، برنامهای منظم برای خواب تنظیم کنید.
اگر خودتان نمی توانید چنین کاری را انجام دهید، میتوانید از کمک یک متخصص و پزشک بهره گیرید. شما میتوانید با کمک یک مشاور راههایی را برای بهبود کیفیت خواب و به طور کلی زندگی خود پیدا کنید.
علائم اختلال در خواب
همه ما ممکن است گاهی برای خواب با مشکلاتی مواجه شویم. اما از کجا باید بفهمیم که این مشکل ما موقتی و گذراست یا دائم و جدی است؟
پیش از هر اقدامی باید ابتدا به علائم مشکل خود، خصوصا در طول روز، توجه کنید. بهتر است پیش از هر اقدامی به سوالات زیر پاسخ دهید: آیا در طول روز احساس خستگی و خوابآلودگی میکنید؟
آیا هنگام نشستن در جایی یا تماشای تلویزیون و خواندن کتاب خوابتان میبرد؟
آیا هنگام رانندگی احساس خواب آلودگی و گیجی میکنید؟ آیا نمیتوانید به راحتی تمرکز کنید؟
آیا معمولا اطرافیان به شما میگویند خسته به نظر میآیید؟ آیا عکسالعملهای شما کند است؟
آیا نمیتوانید احساسات خود را کنترل کنید؟ آیا به خواب روز احساس نیاز میکنید؟
آیا برای بیدار ماندن و تمرکز کردن نیاز به مصرف کافئین دارید؟ اگر پاسخ شما به هر یک از این سوالات مثبت است، به احتمال زیاد دچار اختلال در خواب هستید.
عوامل موثر در بی خوابی
بی خوابی اختلالی است که مانع خوابیدن فرد شده و کیفیت خواب شبانه را کاهش میدهد.
افرادی که دچار چنین اختلالی هستند صبح با احساس خستگی از خواب بیدار میشوند که نتیجه این امر کاهش کارایی آنان در زندگی روزمره است.
بی خوابی نه تنها بر کارایی افراد تاثیر نامطلوبی میگذارد، بلکه سلامت آنها را نیز به خطر میاندازد.
میزان خوابی که هر بزرگسال در طی شبانه روز به آن نیاز دارد از فردی به فرد دیگر متغیر است. اما به طور میانگین افراد در
۲۴ ساعت به ۷ الی ۸ ساعت خواب مفید نیاز دارند.
استرس:
نگرانی راجع به کار، دانشگاه، خانواده، سلامتی… همه این نگرانیها برای ذهن افراد مشغولیت ایجاد میکند و آرامش را سلب میکند.
برخی اتفاقات ناگوار و ناراحت کننده، مانند از دست دادن یکی از اعضای خانواده یا بیماری او، طلاق یا از دست دادن شغل نیز میتواند از دیگر علل اضطراب و بیخوابی محسوب شود.
افسردگی:
افرادی که مبتلا به افسردگی هستند از اختلال در خواب رنج میبرند. این اختلال ممکن است به شکل زیاد خوابیدن و یا بر عکس و کم خوابیدن بروز کند.
علت این مشکل نیز ممکن است اختلال در توازن برخی مواد شیمیایی در مغز باشد. بیخوابی معمولا با سایر مشکلات روانی نیز همراه است.
مصرف دارو:
بسیاری از داروها در روند عادی خواب اختلال ایجاد میکنند. از جمله این داروها میتوان به داروهای ضد افسردگی، داروهای قلب و فشارخون، داروهای ضد حساسیت و آلرژی، داروهای مسکن و داروهای لاغری (که در اکثر موارد حاوی مقادیر زیادی کافئین و انواع محرکها هستند) اشاره کرد.
آنتیهیستامین نیز یکی از داروهایی است که اگرچه ابتدا در شما احساس خواب آلودگی ایجاد میکند، اما به مرور در روند عادی خواب اخلال ایجاد میکند. علت این مشکل نیز تاثیر این دارو بر دستگاه دفع ادرار و ایجاد تکرر ادرار است.
در نتیجه شما در طول شب مجبور میشوید بارها از خواب بیدار شده و دفع ادرار کنید.
کافئین و نیکوتین:
قهوه، چای، نوشابه و سایر نوشیدنیهای کافئیندار موادی محرک محسوب میشوند. نوشیدن قهوه در ساعات پایانی روز و چند ساعت پیش از خواب منجر به بیخوابی در طول شب میشود. نیکوتین نیز یکی دیگر از تحریک کنندههایی است که بر خواب تاثیر منفی میگذارد.
بیماریهای جسمی:
اگر دچار دردهای مزمن هستید یا از بیماریهای تنفسی رنج میبرید یا مبتلا به تکرر ادرار هستید، به احتمال زیاد دچار اختلالات رایج در خواب، از جمله بیخوابی نیز هستید.
برخی بیماریهایی که با بیخوابی رابطه مستقیم دارند عبارتند از: آرتروز، سرطان، نارسایی قلبی، بیماریهای ریوی، ریفلاکس معده، تیروئید پر کار، پارکینسون و آلزایمر. افرادی که مبتلا به هر یک از این بیماریها هستند باید حتما تحت نظر پزشک باشند.
پزشک با تجویز داروهای مناسب میتواند به الگوی خواب این افراد نظم سابق را ببخشد.
تغییر در محیط یا شرایط کاری: سفرهای مکرر یا شیفت کاری شب باعث میشود تعادل بدن شما بر هم بخورد. یکی از پیامدهای از بین رفتن این تعادل، اختلال در خواب و بیخوابی است.
علائم بی خوابی
برخی علائم بی خوابی عبارتند از: عدم توانایی خوابیدن با وجود احساس خستگی بیدار شدنهای مکرر در طول شب بیش از حد زود بیدار شدن
احساس خستگی و کسلی پس از خواب احساس خواب آلودگی و خستگی در طول روز کاهش کارایی و تمرکز در کارهای روزانه سردرد و مشکلات گوارشی
انواع اختلالات خواب
اختلال پای بیقرار
سندرم پای بی قرار نوعی اختلال در فرآیند خواب محسوب میشود که باعث میشود فرد در طول شب میل شدیدی به تکان دادن پاها، یا حتی دستهای خود داشته باشد. این میل زمانی به وجود میآید که فرد دراز کشیده و بدنش در حالت آرامی قرار دارد.
علت آن نیز معمولا به دلیل احساسات ناراحتی، درد یا اضطرابی است که در فرد وجود دارد.
برخی علائم این اختلال عبارتند از: احساس ناراحتی در ناحیه پاها و میل شدید به تکان دادن آنها، کاهش احساس ناراحتی با تکان دادن پاها، درد یا تکانهای ناخودآگاهی هنگام خواب.
اختلال حمله خواب
اختلال حمله خواب به این معناست که فرد در طول روز ناگهان دچار احساس خوابآلودگی شدید و غیر قابل کنترل میشود.
چنین مشکلی به دلیل وجود اختلال در ناحیهای از مغز که خواب را کنترل میکند ایجاد میشود. فردی که دچار این اختلال است ممکن است در طول روز و حین انجام فعالیتهای عادی مانند صحبت کردن و رانندگی کردن دچار این حمله ناگهانی شود.
علائم شایع این اختلال عبارتند از: احساس گیجی و خواب آلودگی شدید پیش از خواب، دیدن یا شنیدن اجسام موهوم، احساس ضعف شدید و ناگهانی، از دست دادن کنترل عضلات و ماهیچهها هنگام خنده یا عصبانیت یا سایر احساسات شدید، خواب دیدن بلافاصله پس از خوابیدن، احساس فلجی پس از بیدار شدن از خواب.
اختلال در ریتم شبانه روزی خواب
همه ما در بدن خود یک ساعت طبیعی داریم که بر اساس یک چرخه ۲۴ساعتی عمل میکند. به این ساعت ریتم شبانه روزی خواب گفته میشود.
نور خورشید مهمترین عنصر تنظیم کننده ریتم است. هنگام طلوع خورشید، مغز به بدن دستور بیدار شدن از خواب را میدهد و با غروب آفتاب نیز بدن شروع به ترشح هورمون ملاتونین، هورمون مخصوص خواب، میکند. اگر ریتم شبانهروزی خواب شما نامنظم شود، شما احساس گیجی، بیحالی و خواب آلودگی در طول روز خواهید کرد.
اختلال در ریتم خواب ممکن است به علل گوناگون از جمله اختلال بیخوابی یا شیفت نامنظم کاری ایجاد شود. همچنین افسردگی، بیماریهای تنفسی و عوامل فصلی نیز از دیگر علل این اختلال محسوب میشوند.
ساعات خوابتان را یادداشت کنید
یادداشت کردن ساعات خواب یکی از مفید و موثرترین راههای فهم الگو و اختلالات مربوط به خواب است. یادداشت کردن ساعات خواب و مشکلات مربوط به آن به شما نشان میدهد که آیا نیاز به مراجعه به یک متخصص دارید یا مشکلتان با ایجاد تغییراتی در سبک زندگی قابل حل است.
هنگام یادداشت کردن عادات و ساعات خواب، به موارد زیر باید حتما توجه کنید: ساعتی که به خواب رفتهاید و بیدار شدهاید کل ساعات خواب و کیفیت آن کارهایی که در طول خواب احیاناً انجام دادهاید ( مثلا بیدار شدن و آب خوردن و…) نوع و میزان غذاها و نوشیدنیهایی که پیش از خوابیدن مصرف کردهاید احساسات شما پیش از خواب (شادی، اضطراب، عصبانیت…) هر نوع دارو و میزانی که مصرف کردهاید جزئیات در این مورد بسیار مهم هستند.
یادداشت کردن جرئیات مربوط به خواب در اکثر موارد به شما نشان میدهد که اختلال خواب شما مربوط به چه عاملی است. پس از پی بردن به عامل موثر میتوانید به دنبال راه مناسب برای درمان باشید.
نکاتی برای بهبود کیفیت خواب
برای درمان اختلالات مربوط به خواب و افزایش انرژی در طول روز، ایجاد تغییرات کوچک در سبک زندگی میتواند بسیار موثر و کارساز باشد.
برخی از این تغییرات عبارتند از: الگوی خواب منظمی داشته باشید، حتی در روزهای تعطیل. هر شب در ساعت معینی بخوابید و صبح روز بعد در زمان مشخصی بیدار شوید.
به میزان کافی بخوابید. اکثر افراد در طول شبانه روز به ۷ الی ۸ ساعت خواب مفید نیاز دارند. سعی کنید برنامههای روزانه خود را به گونهای تنظیم کنید که بتوانید به میزان کافی استراحت کنید. محیط مناسب برای خواب را در اتاق خوابتان فراهم کنید. اتاق خواب در طول شب باید کاملا تاریک، آرام و ساکت و خنک باشد. بهتر است پردههای اتاق ضخیم باشند تا از ورود نور بیرون به داخل اتاق جلوگیری کنند. اگر نمیتوانید اتاق را کاملا تاریک کنید، از چشمبند هنگام خواب استفاده کنید. چند ساعت پیش از خواب تلویزیون، تلفن همراه، رایانه و هر وسیله مزاحم دیگر را خاموش کنید. نوع نوری که این وسایل تولید میکنند بر مغز شما تاثیر میگذارد و از تولید هورمون ملاتونین (هورمون خواب) جلوگیری میکند که در نتیجه آن شما دچار بی خوابی میشوید.
آیا استفاده از قرص خواب راه مناسبی برای درمان اختلالات مربوط به خواب است؟
قرص خواب، اگر زیر نظر پزشک و برای مدتی کوتاه مصرف شود میتواند در درمان اختلالات خواب موثر باشد. اما توجه داشته باشید که قرص خواب یک راه حل موقتی محسوب میشود و اگر بدون رعایت سایر نکات و بدون نظارت پزشک به مدت طولانی مصرف شوند، ممکن است اختلالات خواب را حتی افزایش دهند.
در کل تاثیر قرص خواب زمانی بیشتر است که به صورت دوره ای و برای مدتی کوتاه مصرف شود. اگر دوره مصرف قرص خواب طولانی شود، بدن به نوعی به آن اعتیاد پیدا میکند و این قرص به یک ضرورت برای بدن شما تبدیل میشود.
هنگام مصرف قرص خواب به نکات زیر توجه کنید:
فقط زمانی از قرص خواب استفاده کنید که فرصت کافی (۷ الی ۸ ساعت) برای خواب دارید. در غیر این صورت در طول روز بعد احساس گیجی و خواب آلودگی خواهید کرد. پیش از مصرف قرص به نکات بهداشتی مندرج بر بسته محصول حتماً دقت کنید. هیچگاه پس از استفاده از قرص خواب رانندگی نکنید و کار حساسی انجام ندهید، خصوصا اگر برای اولین بار از این قرص استفاده میکنید.
عوامل خطر
هر فردی ممکن است گاه به بیخوابی دچار شود اما برخی بیشتر در معرض ابتلا به این مشکل هستند. اگر شما دارای هر یک از شرایط زیر هستید، احتمال ایجاد اختلال در خواب شما بیشتر است:
جنیست زن: بیخوابی در میان خانمها شیوع بیشتری دارد. ترشج هورمونهای خاص در دوران قاعدگی و یائسگی از علل اصلی این مشکل است. احساس گرمای شدید و تعریق بیش از حد در دوران یائسگی از دیگر علل مختل شدن خواب خانمهاست.
سن بالای ۶۰ سال: به دلیل تغییر الگوی خواب با افزایش سن، بیخوابی در میان افراد سالمند بیشتر است.
اختلالات روانی: بسیاری از اختلالات روانی، مانند افسردگی، اضطراب و اختلال دو قطبی از علل اصلی بیخوابی هستند. برای مثال افرادی که به افسردگی مبتلا هستند، معمولا صبح خیلی زود از خواب بیدار میشوند.
در معرض استرس بودن: حوادث و وقایع استرسزا میتوانند باعث اختلال موقت یا دائمیدر خواب، از جمله بیخوابی شوند.
چه زمانی باید برای درمان اختلالات خواب به پزشک مراجعه کرد؟
اگر شما راههای گوناگونی را برای درمان اختلال خواب خود امتحان کردهاید اما مشکلتان هنوز بر طرف نشده است، بهتر است به یک پزشک متخصص مراجعه کنید. لازم است که پیش از مراجعه به پزشک اطلاعات دقیقی در رابطه با الگوی خواب و عادات و سبک زندگی خود در اختیار داشته باشید. هر چه اطلاعات بهتر و دقیقتری به پزشک بدهید، فرآیند درمان ساده و سریعتر میشود.