اطلاعات کامل و علمی که باید در آزمایش مدفوع بدانید
▪ بوی مدفوع
بوی مدفوع نیز به رژیم غذایی بستگی دارد.در رزیم سبزیجات بوی مدفوع کم شده در صورتی که در رژیم گوشتی به علت ایجاد اندول و اسکاتول مدفوع دارای بوی زننده می باشد.در بیماری های مختلف مانند آنتریت ها، اسهال خونی باسیلر، تیفوئید مدفوع دارای بوی نامطبوع است.مصرف آنتی بیوتیک ها باعث کم شدن بوی مدفوع می گردد.هرگاه مدفوع دارای چربی زیاد باشد بوی ترشیدگی خاصی می دهد.
▪ آزمایش مدفوع به چه دلیلی تجویز می شود؟
در بیشتر موارد این آزمایش را برای تشخیص وجود انگل یا قارچی مهمان در بدن بیمار، انجام می دهند. در بعضی موارد هم به خاطر فهمیدن اینکه در بدن بیمار آسیبی در دستگاه گوارش و یا حتی وجود آنالیزهای بیوشیمی صورت می گیرد.
نمونه گیری باید به گونه ای انجام شود که بتوان هرنوع انگلی را تشخیص داد و جداسازی نمود. همچنین نمونه باید در یک ظرف دهان گشاد تمیز قرار گیرد و درب ظرف محکم باشد تا رطوبت نمونه حفظ شود.
بررسی آزمایش مدفوع
▪ رنگ مدفوع
زرد، قهوه ای، سبز، سیاه و قرمز.معمولا مدفوع طبیعی دارای رنگ قهوه ای است و با رژیم غذایی رنگ آن تغییر میکند.رژیم غذایی سبزیجات باعث سبز شدن و غذاهای آهن دار به مدفوع رنگ سیاه می دهد.مصرف زیاد هویج نیز باعث رنگ قرمز مدفوع می شود.در یرقان انسدادی رنگ مدفوع خاکستری متمایل به سفید می گردد.در اثر خونریزی در قسمت بالای دستگاه گوارش مثل معده و اثنی عشر مدفوع سیاه قیری شکل می شود.
▪ واکنش مدفوع
واکنش مدفوع نیز با مصرف غذاهای مختلف و رزیم های مختلف فرق میکند.در رژیم گوشتی واکنش مدفوع قلیایی و در رژیم سبزیجات مدفوع و هنگامی که چربی در مدفوع زیاد باشد واکنش اسیدی است.در اشخاص سالم با رزیم معمولی واکنش مدفوع حدود خنثی است.
▪ پیوستگی مدفوع
مدفوع ممکن است با اشکال آبکی، نیمه جامد، فرم دار و سخت دیده شود.در اشخاص سالم مدفوع همیشه فرم دار با طول حدود ۲۰ سانتیمتر و قطر حدود ۳ سانتیمتر است.در اسهال های مختلف وبایی و غیر وبایی مدفوع آبکی می شود.به عکس در یبوست ها مدفوع سخت می شود.در سرطان سیگموئید اغلب مدفوع به صورت نازک و باریک از بیمار دفع می گردد.
▪ وجود خون به طور ماکروسکوپی در مدفوع
در صورتی که خون قرمز در مدفوع دیده شود و مدفوع توام با چرک و بلغم باشد بایستی به کولیت های اولسراتیو مشکوک شد.ولی اگر خون قرمز بدون وجود چرک و بلغم در مدفوع شکل دار دیده شود بایستی به ضایعات رکتوم و سیگموئید اندیشید.
در صورتی که خون سیاه و قیری شکل در مدفوع دیده شود بایستی به خونریزی های قسمت فوقانی دستگاه گوارش اندیشید.این حالت را melena گویند.
▪ انگل ها
گاهی به طور ماکروسکوپیک یا با کمک ذره بین انگل هایی در مدفوع قابل تشخیص است.(کرم ها)برای دیدن انگل های میکروسکوپی نیاز به تهیه اسمیر با روش های معمول است.
نکاتی در رابطه با آزمایش مدفوع
توصیه های قابل ارائه به بیماران جهت بررسی نمونه آزمایش مدفوع از نظر ارگانیسم های بیماری زا و غیر بیماری زا:
در مواردی که اندازه گیری کمی یا کیفی چربی در آزمایش مدفوع مورد درخواست می باشد، بیمار نباید پیش از جمع آوری نمونه از شیاف یا مواد روغنی استفاده نماید.
۴ تا ۵ روز پیش از آزمایش مدفوع از درمان با روغن های کرچک یا روغن های معدنی، بیسموت، منیزیوم، ترکیبات ضد اسهال، تنقیه با باریوم و مصرف آنتی بیوتیک ها مگر به دستور پزشک معالج خودداری نماید.
نمونه آزمایش مدفوع باید در ظرف پلاستیکی که از طرف پلاستیکی که از طرف آزمایشگاه در اختیار مراجعین قرار می گیرد، جمع آوری شود.
چنانچه فرد آزمایش دهنده بستری است، نمونه را در یک ظرف خشک جمع آوری نموده و سپس با استفاده از چوب مخصوص (آبسلانگ)، نمونه را به ظرف پرچسب دار آزمایشگاه منتقل نمایید.
نمونه آزمایش مدفوع نباید با دستمال کاغذی، صابون، ادرار یا آب مخلوط شود. ادرار می تواند برخی از انگل های فعال را از بین ببرد
نمونه های مشکوک به اسهال خونی باید بلافاصله به آزمایشگاه ارسال گردند.
در صورت درخواست سه نوبت آزمایش مدفوع هر نوبت در یک روز یا یک روز در میان انجام شود و اگر فرد دچار یبوست باشد وی باید سه نمونه را حداکثر در فاصله زمانی ۱۰ روز جمع آوری کند، مگر آنکه مدت زمان دفع بیش از این باشد.
اگر نمونه آزمایش مدفوع ، اسهالی و لزج باشد باید سریعا ً به آزمایشگاه منتقل شود. ولی در مورد نمونه های معمولی و سفت، اگر امکان انتقال سریع به آزمایشگاه نباشد، نمونه را در محلی که نه سرد است و نه گرم، نگه دارید و فردای آن روز نمونه را به آزمایشگاه ارسال نمایید (نمونه را باید حداکثر تا ۲۴ بعد از نمونه گیری به آزمایشگاه منتقل کنید).
در صورت مشاهده کرم و هر مورد مشکوک به آزمایشگاه اطلاع دهید.
برای دادن نمونه آزمایش مدفوع احتیاج به ناشتا بودن نیست.
اگر درون قوطی مایع باشد مواظب باشید بیرون نریزد.
اگر دارو مصرف میکنید حتما در مورد داروهای مصرفی خود قبل از نمونه گیری با آزمایشگاه مشورت کنید. هم چنین اگر در طول دو هفته قبل از انجام آزمایش، داروهایی مانند تتراسایکلین و مترونیدازول مصرف نموده اید حتما به آزمایشگاه اطلاع دهید.
▪ بررسی ماکروسکوپی مدفوع
به محض رسیدن نمونه‌های آزمایش مدفوع به آزمایشگاه باید شکل، قوام و رنگ مدفوع را بررسی کرد:
Formed یا F یا شکل دار
Soft یا S یا نرم
Loose یا L یا شل
Watery یا W یا ابکی
نمونه دارای موکوس = M یا Mocoid
نمونه دارای خون =B یا Bloody
همچنین رنگ مدفوع را به صورت ذیل گزارش کنید
قهوه ای = Brown
سیاه = Black
زرد = Yellow
سبز = Green
سفید = White
▪ بررسی موکوس نمونه مدفوع
برای بررسی موکوس نمونه آزمایش مدفوع ، توسط یک آبسلانگ قسمتی از یک نمونه را برداشت می کنیم. در حین برداشت، وضعیت و حالت کش آمدن نمونه را بررسی و گزارش می کنیم.
معمولا آزمایش میکروسکوپی نمونه های مدفوع متشکل از سه مرحله جداگانه شامل:
تهیه گسترش مستقیم
تغلیظ نمونه
رنگ آمیزی
بررسی میکروسکوپی مدفوع
در بررسی میکروسکوپی نمونه آزمایش مدفوع ممکن است عناصر زیر دیده شوند:
▪ ترفوزوئیت و کیست تک یاخته های روده ای
▪ اووسیست کوکسید یا و اسپورهای میکرسپوریدیا که تشخیص این اسپورها از ذره های کوچک موجود در محیط مشکل است.
▪ تخم کرمها و لاروها
▪ گلبولهای قرمز که ممکن است دلیل زخم یا عوامل دیگر خونریزی دهنده باشد.
▪ گلبولهای سفید مخصوصا نوتروفیلها که ممکن است دلیل التهاب باشد.
▪ ائوزینوفیلها که معمولا دلیل وجود یک پاسخ ایمنی است.
▪ ماکروفاژها که ممکن است به دلیل حضور عفونتهای باکتریایی یا انگلی باشد.
▪ کریستالهای شارکوت لیدن که بقایای ائوزینوفیلهای تخریب شده است
▪ قارچها ( انواع کاندیدا ) و مخمرهای دیگر و یا قارچهای شبه مخمر.
▪ سلولهای گیاهی، دانه های گرده و اسپورهای قارچها که ممکن است شبیه تخم کرمها، کیست تک یاخته ها و اووسیست کوکسیدیا و اسپورهای میکروسپوریدیا باشد.
▪ فیبر یا ریشه گیاهان و یا موی حیوانات که ممکن است شبیه لارو کرمها باشد.
