علل بروز این عارضه ممکن است رژیم غذایی نامناسب، برهم خوردن تعادل هورمونی، اثر جانبی داروهای مصرفی یا آناتومی بدن باشد.روش‌های درمان شامل اصلاح رژیم غذایی و تمرینات ورزشی است. برخی بیماری‌های رودهٔ بزرگ مانند: سندرم رودهٔ تحریک‌پذیر، بیماری‌های مرتبط با عضلات کفِ لگن خاصره، و بالاخره اختلالات افسردگی از علل دیگر ایجاد یبوست هستند.
▪ یبوست چیست؟
یبوست یا خشکیِ مزاج عارضه‌ای در دستگاه گوارش است که بر اثر آن، مواد دفعی در رودهٔ بزرگ سفت می‌شوند و دفع آنها با درد و سختی همراه می‌شود. یبوستِ حاد ممکن است سبب بسته‌شدن روده شود، که به نوبهٔ خود حتی ممکن است نیاز به عمل جراحی داشته باشد.
▪ علت اصلی یبوست چیست؟
علت اصلی معمولاً کندی سرعت عبور مواد از کولون یا اختلال دفع است. برخی بیماری‌ها موجب یبوست می‌شوند، مانند رژیم کم‌فیبر یا کم‌آبی بدن، کم کاری تیروئید، بیماری دیابت، تومورها و سرطان‌های روده. هنگامی که غذا وارد روده می‌شود آب و مواد مغذی از آن جدا می‌شوند و مواد زائد به صورت مدفوع باقی می‌مانند و به‌وسیلهٔ انقباض ماهیچه‌ها در روده حرکت می‌کند.
عوامل تشدید کننده یبوست چیست؟
▪ نوع رژیم غذایی، نداشتن رژیم غذایی حاوی سبزیجات و میوه‌ها، کم مصرف‌کردن مایعات و نداشتن فعالیت فیزیکی مناسب.
▪ مصرف برخی داروها مثل داروهای ضد فشارخون بالا و برخی داروهای پایین‌آورندهٔ چربی‌های خون هم در ایجاد یبوست مؤثرند.
▪ شرایط فیزیولوژیکی مثل حاملگی و افزایش سن، تعدادی از بیماری‌ها که با کاهش حرکت همراه است، مانند قطع نخاعی یا بیماری‌های عضلانی مثل دیستروفی ماهیچه‌ای نیز از علل یبوست‌اند.
▪ مصرف مواد مخدر و همچنین قرص‌های حاوی مواد مخدر سنتی و صنعتی، همانند ترامادول و متادون نیز می‌توانند باعث ایجاد یبوست شوند.
درمان گیاهی یبوست با کاهو
خواص مهم کاهو: سرشار از ویتامین‌های K، B و بیوفلاونوئیدها ( ویتامین P ) همراه با مواد معدنی، ید، کلسیم، منیزیم و مواد قندی، سلولز، کمی نشاسته، کلروفیل، آهن، پتاسیم، فسفر و گوگرد می‌باشد. کاهو تقویت کننده معده و روده و ضد یبوست است. بهتر است کاهو همراه با آب لیموی تازه و روغن زیتون مصرف شود. البته برگ‌های تیره کاهو خاصیت بیشتری دارند.
درمان گیاهی یبوست با آلوئه ورا
خواص درمانی آلوئه ورا: آلوئه ورا بهبود دهنده آرتروز، تقویت کننده معده و اثنی‌عشر و روده، درمان یبوست و سرشار از ویتامین های A ، B1، B2، B6، B12، C و E می‌باشد. آلوئه ورا همچنین ضد استرس و ضعف اعصاب معده می‌باشد، تقویت کننده سیستم دفاعی بدن بوده و تنظیم کننده هضم غذا و دفع مواد زائد را از روده بسیار آسان می‌کند.
آب درون برگ گیاه را روزی یک فنجان قبل از غذا هر روز میل کنید.
درمان گیاهی یبوست با بارهنگ
بارهنگ یکی از آن گیاهان معروف و پرخاصیت است. مصرف آن به صورت دمنوش با یبوست مقابله می‌کند. می‌توانید یک نوک انگشت از برگ‌های خشک این گیاه را در یک فنجان آب جوش دم و میل کنید. همچنین می‌توانید برگ‌های تازه آن را داخل سالاد ریخته و مصرف کنید.
درمان گیاهی یبوست با گشنیز
گشنیز تقویت کننده معده و ضد باکتری معده و روده می‌باشد. برای جلوگیری از یبوست روزی ۲۰ گرم سبزی گشنیز را خُرد کرده و میل کنید. همچنین برای درمان یبوست روزی یک استکان آب گشنیز صبح ناشتا یا شب موقع خواب با یک قاشق روغن زیتون مصرف کنید.
درمان گیاهی یبوست با بادرنجبویه
بادرنجبویه دارای ویتامین های A، B و C و تقویت کننده معده و روده می‌باشد و صفرا را از بین می‌برد.۱۰ گرم برگ بادرنجبویه را در ۱ لیوان آب جوش بریزید و با یک قاشق پودر گل سرخ و یک قاشق روغن زیتون یک شربت غلیظ درست کرده و روزی یک استکان میل کنید. یبوست را از بین می‌برد و تقویت کننده دستگاه گوارش می‌باشد.
درمان گیاهی یبوست با دمنوش ریشه گل ختمی
گل ختمی از آن جامهٔ مخملی اش گرفته تا در ترکیب تمام بخش‌هایش سرشار از موسیلاژ است برای همین هم یکی از ملین‌های طبیعی محسوب می‌شود. می‌توانید از ریشهٔ خردشدهٔ آن دمنوش تهیه کنید و یا اینکه آن را بجوید. مورد منع مصرفی برای این گیاه وجود ندارد اما اگر شما مشکل خاصی دارید قبل از مصرف حتماً با پزشکتان مشورت کنید.
نکاتی برای پیشگیری و جلوگیری از یبوست
استفاده از مخلوط عرق کاسنی همراه با عسل روزی یک استکان صبح ناشتا
مصرف روزانه انواع سبزیجات همراه با غذا مانند: شوید، جعفری، کاهو، گشنیز
خوردن صبحانه کامل البته سالم
خوردن شام سبک
خوردن یک لیوان خاکشیر صبح ناشتا
نظم در ساعات خوردن غذا
نوشیدن مخلوط یک فنجان آب کرفس با آب هویج
مصرف مخلوط یک قاشق غذاخوری پودر گل سرخ و یک فنجان ماست بدون چربی
خوردن شش عدد زیتون همراه با غذا
پرهیز از خوردن غذاهای پرچرب و شیرینی‌ها و موادی مانند: سوسیس و کالباس
یبوست ممکن است بر اثر کمبود تراوش‌های کبدی و لوزالمعده و روده باشد. برای رفع این عامل، غذاهای سِلولزدار مثل آرد سبوس‌دار و سبزی‌های تازه بسیار مفید است.
خوب جویدن و نرم نمودن غذا در دهان ، اولین گام برای هضم بهتر مواد غذایی در بدن می‌باشد
رژیم غذایی برای کاهش و درمان یبوست
▪ روزانه ۸–۱۰ لیوان مایعات مصرف کنید، مثلاً هر یک ساعت یک بار ۱ لیوان آب بخورید.
▪ آلو یا آب آلوی گرم ملیّن است. سایر میوه‌های ملیّن شامل:انجیر، انگور، هندوانه، توت‌فرنگی، گلابی، زردآلو، زیتون، هلو، آب سیب، کیوی و….
▪ مرزه و دارچین استفاده نکنید.
▪ رژیم غذایی شما باید مبتنی بر فیبر باشد. برای این منظور، نان و غلات سبوس‌دار و حبوبات و میوه و سبزی مصرف کنید. می‌توانید روزانه یک قاشق مرباخوری سبوس برنج همراه با آب بخورید.(رژیم پُرفیبر در بیمارانی که علتِ یبوست آنها اختلالات نورولوژیک است، نمی‌تواند مؤثر باشد)
▪ روزانه حداقل ۵ واحد میوه و سبزی تازه مصرف کنید.
▪ برقراری نظم برای دفع داشته باشید و به‌محض احساس دفع، اجابت مزاج انجام گیرد.
▪ در مدتی که یبوست دارید، ماست نخورید و به‌جای آن شیر بنوشید.
▪ داروی سنا، دانهٔ کتان، شنبلیله، و ریواس برای یبوست توصیه می‌شود. (سنا بیشتر از ۲ بار در هفته توصیه نمی‌شود)
▪ نعنا و چای بابونه سبب کاهش علائم یبوست می‌شود.
▪ چای پررنگ نخورید.
▪ روغن کرچک به دفع کمک می‌کند، ولی استفادهٔ آن در بلندمدت سبب کاهش جذب کلسیم و ویتامین‌های محلول در چربی مثل A، D، E، K می‌شود.
▪ به، سیب و موز نخورید.
▪ بیشتر غذاهایی که با نان سبوس‌دار خورده می‌شود مصرف کنید و کمتر برنج بخورید.
▪ از استرس و اضطراب خود بکاهید.
▪ حتماً فعالیت بدنی داشته باشید. روزانه دست‌کم ۳۰ دقیقه پیاده‌روی کنید.
▪ اسپرزه یک ملیّن حجم‌دهندهٔ مدفوع است که آب موجود در روده را جذب می‌کند و سبب افزایش حجم مدفوع و دفع آن می‌شود. باید اسپرزه همراه‌با مقادیر زیادی آب یا سایر مایعات خورده شود. (به‌ازای هر قاشق چای‌خوری، ۲۴۰ سی‌سی یا یک لیوان مایعات بخورید)
طب سنتی و یبوست
طب سنتی معتقد است بعد از خوردن هر وعده غذایی، باید فضولات حاصل از آن دفع شود. البته در این زمینه استثناء هم وجود دارد؛ افراد سالخورده به‌طور طبیعی فضولات دفعی‌شان کمتر است. علاوه بر دفعات اجابت مزاج، قوام مدفوع هم اهمیت دارد. مثلاً ممکن است فرد روزی ۴ بار دفع داشته باشد اما اجابت مزاجش همراه با یبوست باشد و با اتمام دفع احساس سبکی نکند.
