تحقیقات اخیر یافته‌اند که این تخم می‌تواند در کاهش خطر ابتلا به دیابت، سرطان و بیماری‌های قلبی نیز موثر باشد.
پادشاه شارلمانی در قرن هشتم، شدیدا به مزایای سلامتی بذر کتان ایمان داشت، بدین جهت تمایل داشت افراد وفادار به وی از این بذر مصرف کنند. و به جهت اینکه از این موضوع اطمینان پیدا کند، قانونی در این مورد تصویب کرده بود!
بذر کتان که گهگاه به آن تخم بزرک هم می‌گویند، منبعی سرشار از مواد مغذی همچون فیبر، منگنز، ویتامین B1، اسید چرب آلفا لینولنیک، و امگا ۳ است.
این بذر، از درخت کتان گرفته می‌شود، درختی قدیمی که در مصر باستان و چین بار می‌آید. بذر کتان منبعی برای چربی سالم، آنتی اکسیدان، و فیبر است.
نام لاتین و علمی درخت کتان، Linum usitatissimum، به معنی «مفیدترین» است.
برای اینکه از حداکثر فواید بذر کتان بهره مند شوید، باید آنرا بصورت آسیاب شده بخرید، و یا حداقل قبل از مصرف، آسیابشان کنید. چرا که بذر کامل، ممکن است بدون اینکه هضم شود، از طریق دستگاه گوارش دفع شود.
مشخصات تغذیه‌ای تخم کتان
دو نوع اصلی بذر کتان وجود دارد، بذر کتان طلایی و بذر کتان قهوه‌ای. مشخصات تغذیه‌ایشان خیلی شبیه هم است، و هر دوشان هم به اندازه‌ی هم حاوی اسیدهای چرب امگا-۳ هستند.
انجمن تغذیه‌ی آمریکا بر اهمیت این ماده‌ی غذایی مورد غفلت واقع شده تاکید دارد. این انجمن بیان کرده که بذر کتان نه تنها منبعی عالی برای ۲ اسید چرب مورد نیاز سلامت بدن است (یعنی اسید لینولئیک و اسید آلفا لینولنیک)، بلکه منبعی سرشار از فیبر و مواد مغذی و ویتامین‌ها نیز به شمار می‌رود.
بذر کتان کلسترول و سدیم بسیار کمی هم دارد.
ارزش غذایی تخم کتان در هر ۲۰ گرم (یا ۲ قاشق غذاخوری):
انرژی – ۵۴.۷ کیلوکالری (مقدار روزانه = ۳%) کربوهیدرات – ۳.۰گرم ( مقدار روزانه = ۱%)
قند – ۰.۲گرم فیبر غذایی – ۲.۸گرم ( مقدار روزانه = ۱۱%)
چربی – ۴.۳گرم ( مقدار روزانه = ۷%) چربی اشباع- ۰.۴گرم ( مقدار روزانه = ۲%)
چربی اشباع نشده – ۰.۸گرم چربی غیر اشباع- ۲.۹گرم
پروتئین – ۱.۹گرم ( مقدار روزانه = ۴%) تیامین (ویتامین B1) – ۰.۲میلیگرم ( مقدار روزانه = ۱۱%)
ریبوفلاوین ۰.۰میلیگرم نیاسین (ویتامین B3) – ۰.۳میلیگرم ( مقدار روزانه = ۲%)
اسید پانتوتنیک (B5) – ۰.۱میلیگرم ( مقدار روزانه = ۱%) ویتامین B6 – 0.0میلیگرم
فولات – ۸.۹میکروگرم ( مقدار روزانه = ۲%) ویتامین C – 0.1میلیگرم ( مقدار روزانه = ۰%)
کلسیم – ۲۶.۱میلیگرم ( مقدار روزانه = ۳%) آهن – ۰.۶میلیگرم ( مقدار روزانه = ۳%)
منیزیم – ۴۰.۲میلیگرم ( مقدار روزانه = ۱۰%) فسفر – ۶۵.۸میلیگرم ( مقدار روزانه = ۷%)
پتاسیم – ۸۳.۳میلیگرم ( مقدار روزانه = ۲%) زینک – ۰.۴میلیگرم ( مقدار روزانه = ۳%)
تخم کتان سرشار از این‌هاست:
لیگنان
لیگنان، یکی از کلاس‌های عمده‌ی فیتواستروژن هاست. ترکیباتی شیمیایی مشابه استروژن و دارای خواص آنتی اکسیدانی است، که می‌تواند با رادیکال‌های آزاد بدنتان مقابله کند. بذر کتان یکی از بهترین منابع لیگنان است (۰.۳ تا گرم در هر ۱۰۰ گرم).
در تحقیقی در ژورنال Critical Reviews، به این نتیجه رسیده‌اند که برنامه‌های غذایی حاوی لیگنان، می‌توانند برای سلامتی بسیار پر فایده باشند، مخصوصا اگر یک عمر به این برنامه غذایی چسبیده باشید.
فیبر
بذر کتان سرشار از فیبر محلول (قابل حل در آب) و فیبر غیر محلول (غیر قابل حل در آب) است. به گفته‌ی مایو کلینیک، فیبر محلول، در آب حل شده و ماده‌ی ژل مانندی می‌سازد که به کاهش کلسترول و قند خون کمک خواهد کرد.
در حالیکه فیبر غیر محلول، در سیستم گوارش شما حمل شده و باعث خواهد شد تا چیزها در دستگاه گوارش شما به سرعت حرکت کنند. بدین ترتیب گوارشتان روان خواهد بود.
اسیدهای چرب امگا-۳
این چربی، جزو چربی‌های خوب بوده و بسیار هم برای قلب مفید است. این اسیدهای ضروری برای بدن، قابل تولید برای بدن نیست و تنها از طریق مواد غذایی برای بدن تامین خواهد شد.
خواص تخم کتان
خواص درمانی و پر فایده‌ی مصرف بذر کتان، هنوز بطور کامل شناخته نشده است، حتی بسیاری از فوایدی که در حال حاضر درباره‌ی بذر کتان ادعا می‌شود، فاقد اعتبار علمی است. با اینحال تحقیقات جدید، نشان می‌دهند که بذر کتان می‌تواند آن خوراکی اعجاب انگیزی که خیلی‌ها ادعا می‌کنند باشد.
حفاظت در برابر سرطان:
مصرف بذر کتان، ممکن است از شما در برابر سرطان سینه، پروستات و روده محافظت کند. تصور می‌شود که بذر کتان، بخاطر اینکه حاوی امگا-۳ است، مانع چسبیدن سلول‌های بدخیم به دیگر سلول‌ها شده، و بدین ترتیب از رشد سلول‌های سرطانی جلوگیری می‌کند.
بعلاوه، لیگنان نیز خاصیت ضد رگ زایی داشته و از رشد تومورها بواسطه‌ی تشکیل عروق خونی، جلوگیری می‌کند. یک تحقیق آمریکایی که در سی و چهارمین نشست سالیانه‌ی انجمن سرطانشناسی بالینی آمریکا طرح گردید، روشن کرد که مصرف بذر کتان می‌تواند از رشد تومور سرطان پروستات جلوگیری نماید.
دکتر وندی دیمارک وانفرید، سرپرست این تحقیق می‌گوید که تیم ما، از اینکه بذر کتان تاثیری محافظتی بر سرطان پروستات گذاشت، شگفت زده شد.
کاهش کلسترول :
محققان مرکز تحقیقات سلامت و تغذیه‌ی دانشگاه ایالتی آیووا، دریافتند که سطح کلسترول در میان مردمانی که در برنامه‌ی غذایی‌شان بذر کتان وجود دارد، پایین‌تر است. سوزان هندریچ، سرپرست این تحقیق، می‌گوید: مردمانی که نمی‌توانند چیزی شبیه به Lipitor مصرف کنند، بذر کتان می‌تواند قسمتی از فواید کاهش کلسترول چنین داروهایی را برایتان تامین کند.
پیشگیری از گر گرفتگی :
تحقیقی که در مجله‌ی انجمن انکولوژی به چاپ رسیده است، نشان می‌دهد که مصرف یک برنامه‌ی غذایی حاوی بذر کتان، می‌تواند احتمال ابتلا به گر گرفتگی در دوران یائسگی زنان را کاهش دهد.
دکتر پرودی نتیجه گیری می‌کند که: نه تنها بنظر می‌رسد که بذر کتان در کاهش احتمال ابتلا به گر گرفتگی مفید است، بلکه فوایدی برای روان مصرف کننده هم دارد.
بهبود سطح قند خون :
بر اساس تحقیقات منتشر شده در مجله‌ی Nutrition Research، شواهد بسیاری نشان داده است که مصرف بذر کتان بصورت روزانه، قند خون را در مردان و زنان چاقی که پیش دیابت دارند، تحت کنترل در خواهد آورد.
حفاظت در برابر اشعه‌ها :
محققان دانشکده‌ی پزشکی پرلمن دانشگاه پنسیلوانیا، نشان داده‌اند که حفظ یک برنامه‌ی غذایی شامل بذر کتان، می‌تواند از پوست شما نیز در برابر اشعه‌ها محافظت کند.
این محققان به این نتیجه رسیده‌اند که بذر کتان از آنجایی که آنتی اکسیدانی قوی است، و خواص ضد التهابی شناخته شده‌ای هم دارد می‌تواند بخوبی در برابر اشعه‌ها از بدن شما حفاظت نماید.
عوارض جانبی و احتیاط‌ها
با وجود اینکه تحقیقات در مورد مصرف بذر کتان در دوران بارداری، کمیاب است، خانم‌های باردار همیشه باید جانب احتیاط را رعایت کنند، و از آنجایی که بذر کتان خواص شبه استروژنی دارد، از مصرف آن دوری کنند.
علاوه بر این به اعتقاد مرکز پزشکی دانشگاه مریلند افرادی که به انسداد روده مبتلا هستند هم باید از بذر کتان دوری کنند، چرا که سرشار از فیبر است.
عوارض جانبی مصرف بذر کتان
نفخ
درد معده
حالت تهوع
یبوست
اسهال
