معمولاً ۲۰ دندان شیری تا انتهای ۲۰ سالگی کامل می‌شود رویش اولین دندان ارتباطی با تغذیه شیرخوار ندارد دندان‌ها در زمانی که رشد داشته باشند از لثه بیرون می‌آیند هنگام رویش دندان‌ها مواد شیمیایی در بدن آزاد می‌شود که باعث از بین رفتن و جدا شدن بعضی سلول‌ها در لثه خواهد شد و در نتیجه دندان‌ها از میان این سلول‌ها به بیرون راه می‌یابند
دندان‌های شیری شیرخواران از سن حدود ۶ ماهگی از میان لثه‌ها رویش دارد اما ممکن است در شیرخواری کمی دیرتر تا ۱۲ ماهگی به تأخیر بیافتد و بعضی در همان سن ۸-۶ دندان داشته باشند و این مسئله تا حدی بر ژنتیک و خانواده مربوط است و ترتیب رویش دندان‌ها در همه کودکان یکسان نیست ولی معمولاً ابتداء دو دندان پیش تحتانی ۶ ماهگی و بعد از ۱-۲ ماه دندان پیش فوقانی ظاهر می‌شوند.
الگوی رویش دندان‌های شیری در کودکان
نام دندان‌های شیری سن تقریبی رویش
دو دندان پیشین تحتانی
دو دندان پیشین فوقانی
دو دندان فوقانی طرفی
دو دندان پیشین تحتانی
چهار دندان آسیای اول
چهار دندان نیش
چهار دندان آسیای دوم حدود ۶ ماهگی
حدود ۸ ماهگی
حدود ۱۰ ماهگی
حدود ۱۲ ماهگی
حدود ۱۴ ماهگی
حدود ۱۸ ماهگی
حدود ۲-۳ سالگی
تمام دندان‌های شیری و دائمی قبل از تولد شروع به شکل‌گیری می‌کنند دندان‌های شیری از حدود هفته ششم جنین شروع و در هفته ۱۶ جنین شروع به مدنی شدن می‌کنند بنابراین به مادران حامله توصیه می‌شود غذاهای حاوی کلسیم، فسفر و ویتامین D مصرف کنند. همه رویش دندان‌ها یک فرآیند تکاملی پیچیده‌ای دارند و تحت تاثیر عوامل زیادی از جهت عمودی در میان فک لثه‌ها را سوراخ و از میان استخوان بیرون می‌آید و در محیط و محل مناسب قرار می‌گیرند.مجموعه‌ای از نظریات محققان مانند فشارخون، فشار عصب مرکز دندان، بلند شدن طول ریشه، تغییر شکل استخوان فک و آتروفی استخوان در جهت رویش دندان بیان شده است که هیچکدام مورد قبول نبوده شاید مجموعه‌ای از این عوامل در رویش دندان دخالت داشته باشند.
سابقه تاریخی رویش دندان
در گذشته‌های دور پزشکان معقتد بودند دندان درآوردن باعث مرگ کودکان می‌شود و ده درصد کودکان زیر یکسال هنگام دندان درآوردن فوت می‌کردند. و برای کمک به آنها از راههای عجیبی استفاده می‌کردند باز کردن و سوزاندن لثه‌ها خون گرفتن که عوارض زیادی برای کودکان داشت. در قرن ۱۶ یک جراح فرانسوی روش نیش زدن به لثه‌ها را ابداع کرد و معتقد بود دندان بعلت نداشتن مسیر صحیح نمی‌تواند از لثه خارج شود. در قرن نوزدهم نیشتر زدن منسوخ شد. در قرن ۱۹-۱۷ در انگلستان اسباببازیهای دندانی از جنس عاج یا استخوان حیوانات بصورت پستانک برای کودکان بکار می‌رفت که کودکان آن را به لثه‌های خود می‌مالیدند عقیده بر این بود که استخوان‌های حیوانات نیروی جادوئی دارند این وسیله‌ها هم منسوخ شد و از اسباببازیهای نرم‌تر استفاده می‌شد. در قرن بیستم از پوره‌های مخصوص برای دندان درآوردن استفاده می‌شد ولی چون حاوی جیوه بود باعث مسمومیت می‌گردید و بتدریج حذف شد. امروزه از وسائل پلاستیکی گاهی اوقات استفاده می‌شود و در بعضی سنت‌ها مادران از تکه هویج تمیز، گوشت کبابی پخته و یا پنبه آغشته به آب لیموترش بصورت ماساژ روی لثه‌ها استفاده می‌کنند.
علائم رویش دندان‌ها
علائم معمول رویش دندان‌های شیری شامل ریزش آب دهان، گریه، بیخوابی و نخوردن غذا که باعث تغییرات بدخلقی کودکان می‌شود که بعلت زخم و التهاب در لثه قبل از دندان درآوردن است معمولاً ۳-۵ روز قبل از دندان درآوردن شروع و به محض اینکه دندان لثه را شکافت و بیرون آمد برطرف می‌شود البته بعضی کودکان نیز هیچ بداخلاقی و بیقراری نمی‌کنند. سرازیر شدن آب دهان کودک گاه ایجاد حساسیت و ایجاد بثورات قرمزرنگ در اطراف دهان صورت و چانه می‌شود بیشتر کودکان در این مرحله تمایل دارند انگشتان یا اسباببازیهای خود را گاز بگیرند اینکار باعث می‌شود فشار روی لثه‌ها کم شود گاهی اوقات تب مختصر در حدود نیم‌درجه و اسهال خفیف نیز دیده می‌شود. البته باید در نظر داشت تب بالای ۳۸ درجه کودک باید معاینه دقیق از نظر بیماریهای عفونی، سرماخوردگی، عفونت گوش عفونت ادراری و بررسی کامل انجام شود. تب و اسهال استفراغ نیز چنانچه شدید باشد باید از نظر عفونی و کم‌آبی بررسی و درمان‌های خاص خود را انجام داد و به حساب رویش دندان‌ها نباید گذاشت.
مسواک جدید بدون خمیردندان
تیتانیوم فلزی چند قابلیتی که در موتور جت و قاب عینک مورد استفاده قرار می‌گیرد این تیتانیوم قرار است در مسواک‌های جدید مورد استفاده قرار گیرد که نسل آینده مسواک‌های بدون خمیردندان که بجای آن هسته‌ای از جنس دی‌اکسید تیتانیوم وجود دارد که باعث نوعی واکنش الکتروشیمیایی می‌شود که در نتیجه جرم دندان‌ها از بین می‌رود یا موهای بروس مسواک از رشته‌های ظریف تیتانیوم که تا سالها می‌ماند هر دوی این مسواک‌ها در مراحل مقدماتی بررسی و نظر دانشمندان و دندانپزشکان را جلب نموده‌اند مسواک بدون خمیردندان را ژاپنی‌ها اختراع کرده‌اند و اکنون قیمت آن در آمریکا ۳۰ دلار است.
اقدامات لازم
قبل از هر چیز باید پذیرش رشد دندان‌ها را دانسته و برای ما‌درتوضیح داده شود که رویش دندان‌های شیری و دائمی یک پدیده جسمی برای تکامل است و چنانچه کودکی تا یکسالگی دندان درنیاورد از نظر پایش رشد جسمی جای نگرانی نیست. تمام کودکان ۲۰ عدد دندان‌های شیری را خواهند داشت تغذیه مادر شیرده و غذاهای تکمیلی شیرخوار بعد از ۶ ماهگی شروع و محتوی لبنیات، ماست و پنیر و از یکسالگی به بعد شیر پاستوریزه که حاوی مقدار کافی کلسیم و فسفر و ویتامین D جهت کودک تجویز و مناسب باشد. و بدانیم در صورت بیقراری کودک چنانچه مربوط به رویش دندان‌ها باشد با انگشت تمیز روی لثه‌های ملتهب را مالش داده علت را فهمید در این زمان کودک یک وسیله کمکی حلقه پلاستیک دندانی را می‌جود و تا حدودی خارش لثه‌ها برطرف می‌شود یا یک دستمال تمیز مرطوب و سرد به‌مدت چند دقیقه روی لثه‌ها مالید این کار نیز آرام بخش و موثر است. کودکان در این سن تمایل دارند اشیاء مختلف را بطرف دهان ببرند و بخورند پس برای پیشگیری از بلعیدن، آسپیراسیون و مسمومیت مواد شیمیایی و داروئی و دانه‌ها از خوردن آنها جلوگیری و آنها را از جلوی دست کودک بردارید. خوردن بعضی مواد مانند ماست سرد و پوره خنک میوه‌ها مناسب است. پس از رویش، دندان‌های تازه جوانه زده را می‌توان با یک دستمال یا مسواک نرم تمیز کرد بخصوص چون شیرخوار از ۶ ماهگی به بعد تا ۲ سالگی از قطره آهن فروس سولفات برای کم‌خونی استفاده می‌کند، جهت پیشگیری از رسوب قطره آهن روی دندان‌ها می‌توان قطره آهن را به ته حلق چکانده و عمل تمیز کردن دندان‌ها را با دستمال یا پنبه تمیز انجام داد. معمولا قبل از ۳ سالگی که کودک نمی‌تواند آب دهان خود را خارج کند نیازی به خمیردندان نیست، جهت داشتن دندان‌های سفید در مواقع نوشیدن مواد رنگی مانند چای و نوشابه توصیه می‌شود کودکان بزرگتر از ۳ سال با دهان‌شویه یا مسواک نرم آموزش داده شوند و شستشوی دهان انجام شود. فلوراید عنصری طبیعی و معدنی در آب و خاک است و در بعضی غذاها مانند تخم‌‌مرغ، ماهی و چای وجود دارد.
مینا لایه خارجی دندان از فلوراید و کلسیم تشکیل شده که در اثر تغذیه بویژه مواد قندی در دهان لایه مینا پوسیدگی پیدا می‌کند ولی چنانچه فلوراید و کلسیم به مینا برسد دوباره‌سازی و مقاوم در برابر پوسیدگی می‌شود. فلوراید یا از طریق آب یا غذاها یا قرص وارد بدن و باعث استحکام دندان‌ها می‌شود. روش دیگر اثرگذاری فلوراید بر دندان‌ها روش موضعی بصورت ژل یا خمیر روی دندان‌ها توسط دندانپزشکان گذاشته می‌شود و به کودک توصیه می‌شود خمیر یا ژل‌ها را نبلعد. امروزه بیشتر خمیر دندان‌ها حاوی فلوراید هستند و برای کودکان از ۳ سال به بالا که می‌توانند آب دهان خود را خارج کنند، توصیه می‌شود مقدار کمی خمیردندان به اندازه یک نخود روی مسواک قرار دهید هنگام مسواک زدن روی کودک خود نظارت داشته باشید
و آموزش دهید تا خمیردندان را نخورد چون همین مقدار کم نیز در درازمدت ممکن است برای سلامت آنها خطرساز باشد. قرص فلوراید نیز نباید در دسترس کودکان باشد.
