راهکارهای روانشناسی که کودک خود را باهوش تربیت کنیم
سه ماده‌ی بسیار ضروری در رژیم غذایی دوران بارداری که در تکامل مغز جنین مؤثر هستند، عبارتند از:
اسید فولیک
اسید فولیک یا همان ویتامین B9، ماده‌ای بسیار مهم است که در تشکیل سلول‌های مغزی نقش اساسی دارد. مصرف اسید فولیک قبل از بارداری و حداقل ۳ ماه پس از آن، از نقص‌های مادرزادی لوله‌ی عصبی پیشگیری میکند.
مطالعه‌ی اخیر که در مجله‌ی انجمن پزشکی آمریکا چاپ شد، نشان داد که میزان تولد بچه‌های ناسالم از نظر ذهنی، در زنانی که ۴ هفته قبل و ۸ هفته بعد از بارداری، اسید فولیک مصرف می‌کردند، ۴۰ درصد کمتر از زنان دیگر بوده است.
منابع طبیعی اسید فولیک عبارتند از: برگ سبزیجات مثل اسفناج، قارچ، عدس و غلات غنی‌شده.
امگا۳
اسید چرب امگا۳ برای ساخت سلول‌های عصبی (سلول‌هایی که پیام‌های عصبی را از مغز به قسمت‌های مختلف بدن ارسال می‌کنند) ضروری است. این ماده تأثیر زیادی در تکامل مغز جنین و افزایش هوشیاری او در دوران نوزادی دارد. این ریزمغذی در مواد غذایی مثل انواع ماهی، میگو، خشکبار (به‌خصوص گردو)، تخم‌مرغ، گوشت قرمز و لوبیا وجود دارد.
آهن
آهن در رشد گلبول‌های قرمز خون (که اکسیژن را به مغز جنین منتقل می‌کنند) نقش بسیار مهمی دارد. در دوران بارداری به دلیل افزایش حجم خون مادر و نیاز جنین برای ساخت سلول‌های خونی، بدن به آهن بیشتری نیاز دارد. بهترین منبع آهن گوشت قرمز است. همچنین غذاهای گیاهی مانند سبزی‌ها و میوه‌ها، لوبیا، اسفناج، دانه‌های روغنی مثل سویا و غلات سرشار از آهن هستند.
اگر به دلیل تهوع صبحگاهی نمی‌توانید به اندازه‌ی کافی از سبزی‌ها و میوه‌ها استفاده کنید، آنها را در رژیم غذایی‌تان پنهان کنید. مثلا می‌توانید از میوه‌های خشک یا آب‌میوه‌های طبیعی استفاده کنید یا سبزی را خُرد کنید و به سالاد یا سُس آن اضافه کنید.
ورزش کنید
انجام فعالیت بدنی در دوران بارداری، استقامت و بُنیه‌ی بدن شما را برای زایمان بالا می‌برد. اما آیا تحرک بدنی میتواند مغز کودک شما را نیز نیرومندتر کند؟
براساس تحقیقات، فرزندان مادرانی که در طی بارداری تمرینات ورزشی منظم انجام می‌دادند، در ۵ سالگی، نمره‌ی بالاتری در تست‌های مهارت‌های زبانی و هوش نسبت به فرزندانِ مادران کم‌تحرک کسب کرده‌اند. متخصصان به‌طور متوسط ۳۰ دقیقه ورزش را در همه یا بیشتر روزهای هفته به زنان باردار توصیه می‌کنند.
حواس‌تان به غده‌ی تیروئید باشد.
مشکلات تیروئید بیشترِ زنان، در دوران بارداری افزایش می‌یابد. میزان کم یا زیادتر از حدِ نرمال هورمون تیروئید در خون برای جنین مضر است؛ بخصوص کم‌کاری تیروئید باعث کاهش ضریب هوشی کودک می‌شود.
متخصصان، بررسی تیروئید را برای همه‌ی زنان باردار توصیه نمی‌کنند ولی مادرانی که مستعد بیماری‌های تیروئیدی هستند، باید تحت نظر پزشک باشند. با انجام یک آزمایش خون ساده می‌توان از میزان این هورمون‌ها در بدن آگاه شد و در صورت لزوم آنها را تنظیم کرد.
برای اینکه به غده‌ی تیروئید کمک کنید تا کارش را درست انجام بدهد، در رژیم غذایی روزانه‌تان از یُد به میزان کافی استفاده کنید. این ماده در انواع آبزیان، شیر، ماست و نمک یُددار وجود دارد.
با جنین پیوند عاطفی برقرار کنید
حرف زدن با جنین شاید کمی احمقانه به نظر برسد ولی تحقیقات نشان داده است که از نیمه‌ی دوم دوران بارداری، جنین قادر است بشنود و به صداها عکسالعمل نشان بدهد. شما می‌توانید با جنین داخل شکم‌تان حرف بزنید یا برای او آواز بخوانید. با ایجاد محرک‌های محیطی سلول‌های مغز تحریک می‌شوند و اتصالات بیشتری در مغز او شکل می‌گیرند.
از زایمان زودرس پیشگیری کنید
محققان به این نتیجه رسیده‌اند که هر چه جنین مدت زمان بیشتری در رحم باشد، مغز کامل‌تری خواهد داشت. طی سه ماهه سوم بارداری، مغز جنین یک‌باره و به صورت انفجاری رشد میکند. در ۳۵ هفتگی حجم مغز، دو سومِ حجم مورد انتظار در ۳۹ و ۴۰ هفتگی است. گرچه علل زایمان و تولد زودرس هنوز دقیقا مشخص نیست و احتمالا ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی مطرح هستند، ولی شما با در پیش گرفتن روش زندگی سالم می‌توانید به جنین کمک کنید زمان بیشتری را در رحم‌تان زندگی کند.
از انجام کارهای سخت، پُرتنش و طولانی‌مدت بپرهیزید. بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید. سیگار نکشید و بیماری‌های جدی مثل دیابت و فشارخون بالا را کنترل کنید.
هرگاه آرزو کردید که بارداری‌تان زودتر به پایان برسد به این فکر کنید که داشتن کودکی سالم و باهوش ارزش انتظار کشیدن را دارد.
روش‌های تقویت هوش نوزاد پس از تولد
دانشمندان معتقدند که رشد مغزی در کودکان، طی یک دوره‌ی زمانی بسیار کوتاه اتفاق می‌افتد و در ۵-۶ سال اول زندگی به بیشترین حد خود می‌رسد. بنابراین تحریکات ذهنی کودکان از سوی والدین نقش بسیار مهمی در تقویت هوش آنها دارد.
ادامه‌ی این مقاله را بخوانید تا با روش‌های علمی، جالب و کارامد برای تقویت هوش فرزندتان آشنا شوید.
تماس چشمی برقرار کنید
رابطهی چشمی پدر و مادر با نوزاد، تأثیر زیادی در تقویت ارتباط‌های مغزی نوزاد دارد.
از زمان‌های کوتاهی که چشم‌های نوزادتان باز است استفاده کنید و مستقیم به آنها نگاه کنید. این کار کمک شایانی به رشد هوش دیداری او میکند. نوزادان به تمرکز روی چهرهی افراد علاقه‌مند هستند و خیلی زود چهره‌ها را تشخیص می‌دهند. هر بار که او به شما خیره می‌شود، در واقع در حال ساختن حافظه‌اش است.
از خودتان شکلک‌های خنده‌دار درآورید
مطالعات نشان داده است که نوزادان دو-سه روزه می‌توانند حرکات ساده‌ی مربوط به صورت را تقلید کنند. این نشان می‌دهد که آنها به زودی موفق به حل مسائل می‌شوند.
او را در برابر آینه قرار بدهید
آینه ابزاری سودمند برای متمرکز شدن ذهن کودک است.
بیشتر نوزادان قبل از یک سالگی تصویر خود را در آینه تشخیص نمی‌دهند و کودک داخل آینه را هم‌بازی خود می‌بینند. از آنجا که به چهره‌ها علاقه‌ی زیادی دارند با دیدن چهرهی خود هیجان‌زده می‌شوند، دست و پایشان را تکان می‌دهند و می‌خندند.
تصاویر متفاوت به او نشان بدهید
دو عکس را در فاصله‌ای حدود ۲۰ تا ۳۰ سانتی‌متری از صورت او نگه دارید. عکس‌ها باید شبیه به هم باشند، اما یک تفاوت کوچک بین‌شان باشد. مثلا در یکی از عکس‌ها درخت وجود داشته باشد و در دیگری درختی نباشد. نوزاد چندین بار به قسمت‌های مختلف دو عکس نگاه میکند و بخش‌های متفاوت را تشخیص می‌دهد. این روش او را برای مرحله‌ی شناخت حروف و خواندن در آینده آماده میکند.
با او حرف بزنید و به او گوش کنید
اگر پشت سرهم حرف بزنید، تنها چیزی که نصیب‌تان می‌شود نگاهی بی‌روح است. اما اگر لابه‌لای حرف‌هایتان برای مدت کوتاهی ساکت بمانید و به نوزاد زمان بدهید، متوجه خواهید شد که او خیلی زود آهنگ گفتار شما را می‌فهمد و جاهای خالی مکالمه‌تان را پُر میکند. صداهای مختلف از خود دربیاورید؛ نوزادتان با شما همراه می‌شود و تلاش میکند صدای شما را تقلید کند.
آواز بخوانید
کودکان عاشق ریتم‌های ملایم هستند. تا جایی که می‌توانید ترانه‌های آهنگین یاد بگیرید یا گفتار خود را آهنگین کنید. مثلا وقتی می‌خواهید پوشک او را عوض کنید، کاری را که انجام می‌دهید، برایش آهنگین تعریف کنید: جاش رو عوض می‌کنم…
تحقیقات نشان داده‌اند که یادگیری ریتم آهنگ با یادگیری ریاضیات ارتباط دارد. با این کار سلول‌های مغزی نوزاد آماده‌ی آموختن می‌شوند.
به او سرنخ بدهید و حس کنجکاوی‌اش را برانگیزید
وقتی شما قبل از روشن کردن چراغ اتاق به او می‌گویید که الان می‌خوام چراغ رو روشن کنم تا اتاق روشن بشه، با این توضیح، توجه او به کار شما جلب می‌شود و در واقع با این روش رابطهی میان علت و معلول را به او آموزش می‌دهید.
او را بخندانید
از هر روشی استفاده کنید تا او را بخندانید. انگشتان پایش را قلقلک بدهید یا صورت‌تان را خنده‌دار و بامزه کنید.
بازی و خنده اولین مراحل شکل‌گیری حس شادی و شوخ‌طبعی نوزاد شماست. لپ‌هایتان را باد کنید. وقتی بینی شما را لمس کرد، ناگهان باد لپ‌تان را خالی کنید و صدای پوووف از خود درآورید. وقتی به گوش‌تان دست زد یا آن را کشید، زبان‌تان را بیرون بیاورید و صدایی بامزه و خنده‌دار از خودتان دربیاورید. این کارها را چند مرتبه پشت هم انجام بدهید، سپس ترتیب بازی را تغییر بدهید تا نوزاد کار خنده‌دار بعدی شما را حدس بزند.
شوخی کردن با کودکان، حس شوخ‌طبعی آنها را پرورش می‌دهد و آنها را خلاق میکند. به عکس یکی از نزدیکان، مثلا عمویش اشاره کنید و بگویید این مامانه و بخندید.
تأثیر شیر مادر شگفت‌انگیز است
به‌طور طبیعی فرایند پیوند و ارتباط با نوزاد هنگام مراقبت از او اتفاق می‌افتد. تا می‌توانید نوزاد را به خوردن شیر مادر ترغیب و زمان شیردهی را طولانی کنید. مطالعات نشان داده است کودکانی که در سنین مدرسه از ضریب هوشی بالاتری برخوردار هستند، در دوران نوزادی از شیر مادر تغذیه کرده‌اند.
از زمان تعویض پوشک بیشترین بهره را ببرید
از این زمان استفاده کنید و نام اندام‌های بدن و بخش‌های مختلف تشکیل‌دهنده‌ی لباس را به او آموزش بدهید. داستان بسازید تا کودک بتواند کارهای شما را پیش‌بینی کند.
دل‌تان را به برنامههای تلویزیون خوش نکنید
مغز در هنگام تماشای تلویزیون تقریبا هیچ فعالیتی ندارد. مغز کودک شما به تعامل دو نفره احتیاج دارد و برنامههای تلویزیون هرچقدر هم که جنبه‌ی آموزشی داشته باشند، نمی‌توانند برای او مفید باشند.
فراموش نکنید به او فرصت استراحت بدهید
هر روز چند دقیقه در کنار کودک‌تان بنشینید. با او بازی نکنید. تلویزیون را خاموش و موزیک را قطع کنید. نور اتاق را ملایم کنید و فقط استراحت کنید و اجازه بدهید که نوزاد خودش را کشف کند.
روش‌های تقویت هوش کودک نوپا
او را به انجام فعالیت‌های بدنی تشویق کنید
نخستین خودشناسی و خودآگاهی کودک، از بدن و حرکاتش است. فعالیت‌های بدنی ذهن را سرحال نگه می‌دارد و با تحریک مغز باعث یادگیری بهتر می‌شود.
برای کودک‌تان زمین بازی شوید. روی زمین دراز بکشید و اجازه بدهید از سروکول شما بالا برود، روی شما بخزد و غلت بزند. برای تقویت مهارت‌های حرکتی و ایجاد هماهنگی بین اعضای بدن کودک، برایش مانع ایجاد کنید. می‌توانید از کوسن‌های مبل، بالشت‌ها، جعبه‌ها، و اسباب‌بازی‌ها استفاده کنید. آنها را روی زمین بچینید و به کودک خود نشان بدهید که چطور میتواند آنها را از سر راهش بردارد، زیر یا روی آنها بخزد یا در اطراف آنها بچرخد. این کار مهارت حل مسئله را در او تقویت میکند.
با هم دنبال‌بازی کنید. سینه‌خیز یا چهار دست و پا بروید و از او بخواهید شما را دنبال کند. سرعت‌تان را کم و زیاد کنید. در مکان‌‌های جالب برای بازی توقف کنید و سپس دوباره ادامه بدهید.
از او تقلید کنید
وقتی کودک شما بزرگ‌تر می‌شود، خلاقیت بیشتری به خرج می‌دهد و بازی‌های تازه ابداع میکند. مثلا سرو‌صدای خاصی ایجاد میکند، بی‌دلیل می‌خندد یا مسیر مشخصی را کف اتاق سینه‌خیز می‌رود. او را همراهی و کارهایش را تقلید کنید.
درباره‌ی آنچه که می‌بینید با او حرف بزنید
گاهی با کودک خود به پیاده‌روی یا خرید بروید و آنچه را که می‌بینید برای او تعریف کنید. مثلا بگویید: اون یک سگ کوچولوئه، یا درخت‌ها رو ببین چقدر بزرگن یا تو هم صدای ماشین آتش‌نشانی رو شنیدی؟. چهره‌ها، رنگ‌ها و صداها، بهترین سرگرمی برای کودک هستند.
کمک کنید تجربه کند
اطراف خانه گشتی بزنید. دستش را به پنجره‌ی سرد، برگ‌های لطیف گیاهان یا دیگر اشیای بی‌خطر بزنید و اسم آنها را برایش بگویید. تجربه‌های جدید باعث می‌شوند مغز در بین سلول‌های عصبی خود، شبکه‌های ارتباطی جدید تشکیل بدهد و تکرار آنها، ارتباط‌ها را عمیق‌تر و قوی‌تر میکند.
او را ماساژ بدهید و نوازشش کنید
نوازش و ماساژ نوزادان تأثیر زیادی در افزایش رشد مغزی و میزان هوشیاری آنها دارد و به افزایش توانایی‌ها و قابلیت‌های آنها در آینده کمک میکند.
به آرامی روی صورت، دست‌ها و شکمش فوت کنید. برایش سوت بزنید و به عکسالعمل و انتظارش برای تکرار این کار نگاه کنید.
دالی موشه بازی کنید
دالی‌بازی بهترین روش برای فعال کردن مغز کودک است. کودک شما یاد می‌گیرد که بعضی اشیا ناپدید و ناگهان ظاهر می‌شوند. این بازی قانون مهمِ رابطهی علت و معلول را به کودک می‌آموزد و به قابلیت ذهن او برای جست‌وجو کمک میکند.
بازی با اسباب‌بازی
رشد مغز کودک تا حدود زیادی به تجارب اولیه‌ی نوزاد و استفاده از اسباب‌بازی‌های مختلف وابسته است. کودک شما از اینکه اسباب‌بازی‌هایش را بارها و بارها به زمین بیندازد لذت می‌برد. اسباب‌بازی‌ها را جمع کنید و دوباره به دستش بدهید. صبور باشید چون او در حال امتحان کردن و یادگیری قانون جاذبه است.
می‌توانید چند کاغذ نم‌دار مچاله‌شده یا چند توپ تنیس به او بدهید و در پایین صندلی‌اش یک سطل درباز بگذارید تا آنها را داخل سطل بیندازد.
اگر فرزندتان به بیرون کشیدن دستمال‌های کاغذی از داخل جعبه علاقه‌مند است، اجازه بدهید این کار را انجام بدهد. می‌توانید اسباب‌بازی‌های کوچک را زیر دستمال‌ها پنهان کنید تا با پیدا کردن آنها هیجان‌زده شود.
حس لامسه‌اش را تحریک کنید
پارچه‌هایی از بافت‌های مختلف چون ابریشمی، پشمی و لنین تهیه کنید. آنها را به آرامی روی گونه‌ها، پاها و شکمش حرکت بدهید و احساس حاصل از لمس هر یک از پارچه‌ها را برایش توصیف کنید.
اجازه بدهید با غذایش بازی کند
تقریبا همه‌ی کودکان بازی کردن با غذا را دوست دارند. غذاهایی آماده کنید که از اجزای مختلفی تشکیل شده باشد و رنگ و ظاهر غذا توجه کودک را جلب کند. نخود فرنگی پخته، غلات، پاستا، یا تکه‌های طالبی و امثال اینها را با انگشتانش بگیرد و احساسش را نسبت به آنها کشف کند.
او را با حروف الفبا آشنا کنید
هر هفته را به یکی از حروف الفبا اختصاص بدهید. برای مثال کتاب‌هایی بخوانید یا غذاهایی آماده کنید که با حرف الف شروع می‌شوند یا میان وعده‌اش را به شکل آ برش بدهید.
همه چیز را بشمارید
اسباب‌بازی‌ها، تعداد قدم‌هایش در خانه یا انگشت‌های دست و پایش را بشمارید. شمردن با صدای بلند را به یک عادت تبدیل کنید. خواهید دید که او هم خیلی زود شما را همراهی میکند.
کتاب بخوانید
تا جایی که امکان دارد برای فرزندتان کتاب بخوانید. کتاب خواندن به توانایی کودک در ساختن کلمات و تحریک تصوراتش کمک میکند و موجب رشد مهارت‌های ارتباطی او می‌شود.
محققان دریافته‌اند که کودک از حدود هشت‌ماهگی میتواند کلمات را بشناسد و ترتیب قرارگرفتن لغات داستان را تشخیص بدهد و یاد بگیرد. آنها معتقدند که تکرارِ خواندن یک کتاب به یادگیری زبان کودکان کمک میکند. در تصویرها به جزئیات اشاره کنید و درباره‌ی آنها از او سؤال کنید. مثلا بپرسید: فکر می‌کنی چرا اون نمی‌تونه تخم‌مرغ و گوشت بخوره؟ یا تو تا حالا یه سگ سفید دیدی؟
داستان تعریف کنید
یکی از داستان‌های مورد علاقه‌ی کودک‌تان را انتخاب کنید و از اسم خودش به جای شخصیت اصلی داستان استفاده کنید تا برایش جالب‌تر شود. قصه‌گویی در ذهن کودک سؤال ایجاد میکند و به او یاد می‌دهد حوادث را به هم ربط بدهد.
آلبوم خانوادگی درست کنید
در آلبومی عکس‌هایی از خویشاوندان نزدیک و دور قرار بدهید. بارها و در زمان‌های مختلف آنها را به کودک نشان بدهید. مثلا وقتی مادربزرگ تلفن میکند در حالی‌که به صدای او گوش می‌دهد، عکسش را نیز به او نشان بدهید. این کار حافظه‌ی کودک شما را شکل می‌دهد.
با عکس حیوانات، آلبوم باغ وحش بسازید
عکس حیوانات مورد علاقه‌اش را تهیه کنید و با آنها یک آلبوم بسازید. آلبوم را ورق بزنید، عکس‌ها را نشانش بدهید، نام حیوان را بگویید، صدایش را تقلید و داستانی درباره‌ی آن حیوان تعریف کنید.
حافظه‌اش را تقویت کنید
برای این منظور می‌توانید بازی‌های جورکردنی انجام بدهید. از چهرهی افراد مهمِ زندگی کودک، دو عکس مشابه تهیه کنید. عکس‌ها را به پشت روی زمین بچینید و به او کمک کنید تا عکس‌های مشابه را پیدا کند. پس از مدتی تغییراتی در بازی ایجاد کنید و سطح آن را بالا ببرید.
فیلم‌هایی که از او گرفته‌اید را برایش پخش کنید و درباره‌ی آنها توضیح بدهید. مثلا فیلم‌هایی از اولین حمامش، اولین باری که راه رفته یا فیلم بازی‌اش با پدربزرگ. این کار به ساخت زبان و حافظه‌ی او کمک میکند.
بازی فکری انجام بدهید
چند ظرف خالی پلاستیکی انتخاب کنید و یکی از اسباب‌بازی‌های کوچکش را زیر یکی از آنها مخفی کنید، بعد ظرف‌ها را حرکت بدهید و جا‌به‌جا کنید. سپس از او بخواهید اسباب‌بازی را پیدا کند.
زیر باران بازی کنید
داخل گودال‌های کوچکِ پُر آب بپرید و روی چمن‌های خیس با هم بنشینید. اگرچه کثیف می‌شوید ولی این کار برای او خیلی جالب و سرگرم‌‌کننده خواهد بود و تفاوت بین خشکی و رطوبت، و تمیزی و آلودگی را درک میکند.
لباس‌بازی کنید
اجازه بدهید با بعضی پیراهن‌های قدیمی پدرش بازی کند. کلاه‌های زمستانی، شال و روسری یا دستکش‌ها را از کمد بیرون بیاورید، آنها را بپوشید و نقش بازی کنید. مثلا وقتی لباس زمستانی پوشیدید، طوری رفتار کنید که انگار زمستان است. این کار شیوه‌ی تخیل او را تقویت میکند.
به شکار حشرات بروید
عکس حشرات بی‌ضرر مثل کفشدوزک، جیرجیرک، یا پروانه‌ها را در کتاب و مجله به او نشان بدهید؛ سپس به پارک بروید و سعی کنید چندتایی از آنها را پیدا کنید.
در انجام کارها از او کمک بگیرید
نحوه‌ی انجام کارهای ساده را به کودک نشان بدهید؛ سپس از او بخواهید به شما کمک کند.
برای مثال کودک نوپا میتواند لباس‌های تیره و روشن را طبقه‌بندی کند یا لباس‌های خود را از بین آنها جدا کند. برای اینکه موفقیت را تجربه کند، نوازش و تشویق را هم فراموش نکنید.
اجازه بدهید گاهی اوقات رئیس باشد
تا جایی که امکان دارد اجازه بدهید تصمیم بگیرد و انتخاب کند. مثلا زمان غذا خوردن رنگ کاسه‌ی غذایش را خودش انتخاب کند؛ یا تصمیم بگیرد کدام‌یک از جوراب‌هایش را بپوشد.
درباره‌ی حجم و اندازه با او صحبت کنید
چند ظرف پلاستیکی در اندازه‌های مختلف تهیه کنید و از او بخواهید درون آنها آب بریزد. او برخی از ظرف‌ها را کم و برخی دیگر را پُر از آب میکند. در این حین با او درباره‌ی حجم و اندازه ظرف‌ها و اینکه کدام‌یک بزرگ‌تر وکدام‌یک کوچک‌تر است، صحبت کنید.
درباره‌ی احساساتش با او حرف بزنید
وقت خواب، کنارش در رختخواب دراز بکشید؛ او را در آغوش بگیرید و از او بپرسید که چه چیز‌هایی امروز او را خوشحال یا ناراحت و عصبانی کرده است.
وقتی او اتفاقات یک روز را یادآوری و برای شما تعریف میکند، زمان گذشته را درک و هیجاناتش را نام‌گذاری میکند.
