بیشتر سنگ های کلیوی حاوی بیش از یک نوع کریستال هستند.
سنگ کلیه رسوبات بسیار سختی می باشند که از املاح و نمک های اسیدی تشکیل شده اند و در کلیه انسان قرار دارند. دلایل بسیاری برای به وجود آمدن سنگ کلیه وجود دارد. از شایع ترین عوامل آن می توان به مصرف بیش از حد نمک اشاره نمود.
حرکت و عبور سنگ کلیه غالباً با درد همراه است. به طور معمول درد از ناحیه پهلو و یا کمر دقیقاً در زیر دنده ها شروع می شود و به سمت تحتانی شکم و یا لگن حرکت میکند. زمانیکه سنگ وارد مجاری ادراری می شود شدت درد تغییر می یابد.
▪ انواع سنگ های کلیوی عبارتند از:
سنگ های کلسیمی: بیشتر سنگ های کلیوی از نوع سنگ های کلسیمی هستند و معمولاً در فرم اگزالات کلسیم. برخی میوه ها و سبزیجات و نیز آجیل و شکلات حاوی سطوح بالایی از اگزالات هستند. کبد نیز اگزالات تولید میکند. فاکتورهای غذایی، مقادیر بالای ویتامین D، عمل جراحی بای پس روده و نارسایی های متابولیکی متعدد دیگر غلظت کلسیم و یا اگزالات در ادرار را افزایش می دهند . سنگ های کلسیمی در شکل فسفات کلسیمی نیز وجود دارند .
سنگ های ناشی از عفونت: برخی سنگ ها در پاسخ به عفونت شکل می گیرند مانند عفونت دستگاه ادراری. این نوع سنگها میتوانند به سرعت ایجاد شده و بزرگ شوند .
سنگهای اسیداوریکی: این نوع سنگ ها در افرادی که دچار دهیدراتاسیون یا از دست دهی آب بدن شده اند ، ایجاد می گردند؛ مانند افراد استفاده کننده از رژیم های پرپروتئین و یا افراد مبتلا به نقرس . فاکتورهای ژنتیکی و نارسایی های مرتبط با بافتهای سازنده خون نیز در مستعد سازی فرد در ابتلا به سنگ های اسیداوریکی نقش دارند.
سنگ های سیستین: این نوع سنگ ها درصد کمی را به خود اختصاص می دهند و در افراد دچار نوعی نارسایی ارثی تشکیل می شوند. این نارسایی ارثی منجر به دفع مقادیر بالایی از برخی اسیدهای آمینه می شود (سیستینوریا).
انواع دیگر: برخی انواع نادر سنگ های کلیوی نیز میتوانند ایجاد گردند.
علائم سنگ های کلیوی
طبق تحقیقاتی انجام شده بروی افرادی که از سنگ کلیه رنج می برند علائم این بیماری در اکثر افراد یکسان است. سنگ کلیه با درد های بیسار شدیدی همراه است. این درد ابتدا در پهلوها و زیر دنده ها شروع می شود و پس از مدتی به کشاله ران و ناحیه تناسلی کشیده می شود و بادفع سنگ، درد بیمار متوقف مى شود. بیماران به دلیل فعالیت دستگاه عصبى خودمختار (سمپاتیک) پوست سرد، تعریق و حالت تهوع دارند.
اکثر بیماران خون در ادرار دارند که ممکن است میکروسکوپى باشد و تنها با آزمایش ادرار مشخص شود یا کاملاً ادرار، کدر یا تیره به نظر آید. این علائم به دلیل ایجاد انسداد در مسیر خروج ادرار به وجود می آیند. بنابراین تا وقتی که سنگ، مسیر ادراری را به طور نسبی یا کامل دچار انسداد نکند؛ می تواند بدون علامت باشد و این به آن معناست که ممکن است بسیاری از ما سنگ کلیه داشته باشیم ولی از آن بی خبر باشیم.
همچنین ممکن است سنگ های کلیوی به صورت دوره ای به وجود بیایند؛ حلّ و دفع شوند و سنگ های جدیدی تشکیل شوند بدون آنکه شخص از آنها اطّلاعی داشته باشد. در این گونه موارد شخص ممکن است گه گاه احساس سنگینی، گزگز یا دردهای خفیف کلیوی داشته باشد.
علل ایجاد سنگ کلیه
دفع مقادیر بیش از حد کلسیم از ادرار در اثر اختلال غده پاراتیرویید ـ که تنظیم متابولیسم کلسیم را به عهده دارد ـ یا در اثر مصرف بیش از حد کلسیم و ویتامین ـ د
نقرس (در مورد سنگ های اسیداوریکی )
انسداد ادراری به هر دلیل
کاهش حجم ادار ناشی از بی آبی یا آب وهوای گرم و خشک نیز از علل ایجاد سنگ کلیه است.
رژیم غذایی نامتناسب (مصرف بیش از حد کلسیم )
سابقه خانوادگی سنگ کلیه
پرکاری پاراتیرویید نیز از دیگر علل ایجاد سنگ کلیه است.
در بستر افتادن طولانی مدت به هر دلیل
سوء مصرف الکل
درمان‌های سنگ کلیه کوچک
▪ با استفاده از دارو
هنگامی که بیمار درد زیادی داشته باشد و قادر به تحمل آن نباشد پزشک برای تسکین درد وی از داروهای مسکن استفاده می نماید. اگر بیمار پس از ترزیق مسکن باز هم احساس در می کرد بعد از نیم ساعت باید مسکن دوباره تزریق شود.
▪ خود مراقبتی
پزشک به بیمار توصیه میکند که تا زمان دفع سنگ کلیه صبر کند و سعی کند سنگهای دفع شده را جمع آوری کند. برای این کار می‌توان ادرار را از گاز پانسمان یا جوراب رد کرد تا سنگها وارد فاضلاب نشود.
بیمار سنگ را برای تجزیه و آنالیز در اختیار پزشک می‌گذارد تا تصمیم لازم در مورد درمان‌های آتی اتخاذ شود.
▪ درمان سنگ کلیه‌های بزرگ
اگر سنگ کلیه آن قدر بزرگ باشد که به طور طبیعی دفع نشود، باید برای درمان درد کلیه و خارج کردن آن از بدن درمان لازم انجام شود.
▪ سنگ شکنی برون اندامی با شاک ویو
در سنگ شکنی برون اندامی با شاک ویو محل دقیق سنگ کلیه با امواج صوتی با فرکانس بالا یا اولتراسوند تعیین می‌شود. سپس امواج شوکی فراصوت از دستگاه به سنگ فرستاده می‌شود تا سنگ خرد شود و بیمار بتواند سنگهای خرد شده را از راه ادرار دفع کند.
▪ یورتروسکوپی (اندوسکوپی یا جراحی با لیزر)
اگر سنگ کلیه در حالب گیر کرده باشد، باید یورتروسکوپی یا جراحی درون کلیوی برگشت دهنده (RIRS) انجام شود.
متخصص اورولوژی تلسکوپ باریک و بلندی به نام یوتوروسکوپ را از حالب عبور میدهد و وارد مثانه میکند. جراح سعی میکند سنگها را به آرامی با استفاده از وسایل مخصوص خارج کند یا اینکه سنگها را با بهره‌گیری از انرژی لیزر متلاشی میکند تا بیمار بتواند قطعات خرد شده سنگ را به طور طبیعی هنگام ادرار کردن دفع کند.
▪ نفرولیتومی از روی پوست
نفرولیتومی از روی پوست عمل جایگزینی است که برای درمان سنگهای بزرگتر یا در صورت مناسب نبودن شاک ویو به دلایلی چون چاق بودن بیمار انجام می‌شود. متخصص تلسکوپ باریکی به نام نفروسکوپ را از راه برش کوچک ایجاد شده در پشت بدن وارد کلیه میکند. متخصص سنگ را بیرون می‌آورد یا آن را با لیزر یا انرژی پنوماتیک می‌شکند تا بیمار سنگ‌ریزه‌ها را راحت‌تر دفع کند.
▪ جراحی باز
امروزه جراحی سنگ کلیه به روش باز به ندرت برای درمان سنگ کلیه انجام می‌شود و معمولاً فقط زمانی کاربرد دارد که سنگ بسیار بزرگ یا آناتومی غیرطبیعی باشد. جراح برشی را در پشت بدن ایجاد میکند تا به حالب یا کلیه دسترسی پیدا کند و بتواند سنگ کلیه را خارج کند.
