زن و مرد از نظر فیزیکی و بیولوژیک با هم متفاوت اند؛ بسیار متفاوت. اما باید در نظر داشت که این تفاوتها فراتر از یک کلیشه است.
زنان به طور طبیعی تمرکز بیشتری بر احساسات خود داشته و در حین مکالمات و تعاملات خود، بیشتر از مردان بر احساسات عینی خود تکیه میکنند. اما باید بدانیم که هر دو جنس، چه زنان و چه مردان، در شرایط مختلف و تحت تاثیر عوامل مختلف، احساساتی را تجربه میکنند که نوعاً متفاوت هستند، اما هیچ یک بر دیگری برتری ندارند. این امر، ناشی از عوامل مختلفی است که ما سعی داریم بطور خلاصه به آنها بپردازیم.
شاید عمدۀ تفاوت های احساسی زن و مرد را بتوان در چارچوب تفاوتهای موجود بین مغز زنان و مغز مردان توضیح داد؛ تفاوتهایی که منجر به عملکرد متفاوت مغز شده و هرکدام مزایا و معایبی دارند.
▪ نوع پردازش مغزی متفاوت در زنان و مردان
مغز مردان به هنگام پردازش موضوعات مختلف، هفت برابر بیشتر از مغز زنان از سلولهای خاکستری خود استفاده می‌کند، در حالی که مغز زنان، ده برابر بیشتر از مغز مردان از سلولهای سفید خود بهره می‌گیرد. با دانستن این موضوع که سلولهای خاکستری مغز، مرکز پردازش اطلاعات و عملیات در مغز هستند و سلولهای سفید، شبکه رابط بین سلولهای خاکستری هستند، شاید بهتر بتوان به دلیل این امر پی برد که چرا زنان در مقایسه با مردان، عکس العملهای سریعتری داشته و قابلیت انجام چند عمل را در آن واحد دارند، در حالی که مردان برای تمرکز دقیق بر روی یک کار با دقت بالا آفریده شده اند.
▪ ساختار شیمیایی مغز زنان و مردان نیز متفاوت است
در مغز هر دو جنس، مواد شیمیایی (هورمون) مشابه اما به میزان و با عملکرد متفاوت ترشح می‌شود: سروتونین که به نوعی ایجاد کننده آرامش و سکون است، تستوسترون یا همان هورمون مردانگی و خشونت، استروژن به عنوان هورمون ج.ن.س.ی زایایی و زنانگی و اوکسی توسین که مامور ایجاد رابطه های عاطفی و عاشقانه است.
بطور طبیعی، به دلیل تفاوت در میزان ترشح این مواد شیمیایی است که مردان میل کمتری به سکون و یک جا نشستن داشته و در عوض، از نظر جسمی، تحریک پذیرتر و خشنتر هستند. از سوی دیگر، ترشح کمتر اوکسی توسین در مردان، پایینتر بودن توان ابراز احساسات و بروز عواطف را در مردان توجیه می‌کند.
▪ تفاوتهای ساختاری نیز برابر نیستند
ساختمان مغز در زنان و مردان متفاوت است. منظور از ساختار، بخشهای مختلف مغز و تفاوت در اندازه یا تراکم و پیچیدگی آنهاست.
هیپوکامپ که مرکز حافظه و ثبت خاطرات است، در یک مغز زنانه بسیار بزرگتر از یک مغز مردانه است. به علاوه تعدد رشته های عصبی در این بخش از مغز زنان در مقایسه با مغز مردان بسیار بیشتر است. به همین دلیل، زنان توانایی ثبت و به یادآوری خاطرات و عواطف بیشتری داشته و اطلاعات عاطفی و احساسی بیشتری نیز دریافت میکنند.
از سوی دیگر، پیش از تولد، نیمکره راست و چپ جنین دختر و پسر در زمان پیش از تولد، به شکلی کاملا متفاوت شکل می‌گیرد. به عنوان مثال، مراکز مربوط به تکلم در هر دو نیمکره راست و چپ مغز زنان موجود است، در حالیکه در مغز مردان، این مراکز تنها در نیمکره چپ مغز به چشم می‌خورند. به همین سبب است که زنان برای توضیح عواطف و احساسات خود از واژه های بیشتر و درستتری بهره می‌گیرند. اما مردان نه تنها مراکز تکلم کمتری دارند، بلکه ارتباط بین این مراکز تکلم و بخشهای مربوط به احساسات و خاطراتشان نیز کمتر است. به همین خاطر، به هنگام بروز احساسات و عواطف و یا صحبت از آنها، مردان تمایل کمتری به صحبت و بازگو کردن درونیات خود دارند.
▪ جریان خون متفاوت در مغز زنان و مردان
در مطالعه تفاوتهای احساسی، نکته دیگری که باید با دقت بسیار به آن پرداخت، تفاوت در عملکرد مغز زنان و مردان است. مغز زنان، به سبب جریان خون طبیعی بیشتر و نیز عملکرد بهتر و بیشتر سلولهای سفید خود، همچنین جریان خون بیشتر در بخشی که مربوط به تمرکز است، به نسبت مغز مردانه توانایی بیشتری در درک و به یادآوری عواطف و احساسات دارد.
مردان عموماً طراحی متفاوت تری دارند؛ آنها پس از هر واکنش یا بروز احساسات، میل به واکاوی آن واکنش یا حس داشته و سپس به سراغ موضوع بعدی می‌روند. طی این فرآیند، ممکن است بصورت ناگهانی از پرداختن به این موضوع احساسی فارغ شده و به کار دیگری مشغول شوند. به همین دلیل است که در مقایسه با زنان، به اشتباه آنها را کم احساستر می‌دانند.
این ۴ تفاوت، خلاصه ای از مهمترین تفاوتهای مغز زنانه و مغز مردانه بود. اما شاید جالب باشد بدانید که دانشمندان، بیش از ۱۰۰ تفاوت بین مغز دو جنس کشف و ثبت کرده اند که هر یک بر نحوه بروز احساسات و عواطف آنها موثر است.
اما علاوه بر تفاوتهای ساختاری در مغز، عوامل بسیار مهم دیگری نیز وجود دارد که بر این تفاوتها موثر هستند.
باورهای فرهنگی نیز در تفاوت زنان و مردان در ابراز احساسات تأثیر دارند
این جملات کلیشه ای را همگی و در همه فرهنگها شنیده ایم که مرد گریه نمی‌کند یا یک مرد واقعی هرگز احساستش را بروز نمی‌دهد. تمامی این تلقین ها و به نوعی تربیت احساسات باعث می‌شود پسران در فضای تربیتی و فرهنگی خود، احساسات کمتری از خود نشان داده و در مقایسه با دختران، واقعیت احساسی خود را با افراد کمتر و صمیمیتری در میان بگذارند. همچنین غلظت احساساتی نیز که از خود نشان می‌دهند کنترل شده تر و آرامتر است. آنها بطور طبیعی مایلند کنترل بیشتر بر چیزی داشته باشند که حس و ابراز میکنند. اما در نقطه مقابل، دختران از کودکی طوری تربیت می‌شوند که برای بروز درونیات خود، احساس راحتی بیشتری دارند. شخصیت آنها به طور خاص برای مهر ورزیدن و محبت خالصانه شکل می‌گیرد و به همین دلیل، مشکلی برای بروز احساسات خود ندارند.
▪ آرایش و شکل سیستم روانی و عصبی
بخش عظیمی از تفاوت زنان و مردان در ابراز احساسات، ناشی از تفاوت در آرایش سیستم عصبی زنان و مردان است. بعنوان مثال اگر بخواهیم دو حالت عصبانیت و ترس را در زن و مرد مقایسه کنیم، به این نتیجه می‌رسیم که نورونهای عصبی که حامل پیامهای عصبانیت و ترس هستند، به بخش های متفاوتی در مغز زن و مرد متصل هستند که باعث تفاوت در نوع واکنش آنها می‌شود؛ نورونهای عصبی در زنان، این پیامها را به بخشهایی از مغز منتقل میکنند که وظیفه کنترل بخشهای درونی بدن نظیر هورمونها، فشارخون و تنفس را بر عهده دارند. در حالیکه در مردان، پیامهای عصبی به کنترلگرهای بخشهای بیرونی بدن مثل دید و تحرک اعضای بدن می‌رسند. در نتیجه در زنان برافروختگی احساسی بیشتر و در مردان، خشم و تحرک بیشتری را شاهد هستیم.
فارغ از درک علل و ریشه یابی این تفاوتها، باید بدانیم درک تفاوتها و شناخت آنها از منظر علمی و رفتاری، پنجره ای نوین رو به روابط ما خواهد گشود و زمینه درک متقابل در تمامی تعاملات را برای ما ممکن خواهد کرد. همچنین نقش بسزایی در تربیت فرزندان و پرورش استعدادها و احساسات آنها خواهد داشت.
