همه آنچه که باید درباره آنتی اکسیدان ها بدانید
آنتی‌اکسیدان‌ها ترکیباتی هستند که در خوراکی‌ها پیدا می‌شوند و باعث پیشگیری یا تأخیر در بروز صدمه به سلول‌های بدن می‌شوند.
این ترکیبات به صورت طبیعی در بسیاری از غذاها به خصوص گیاهان یافت می‌شوند. این ترکیبات با پاک‌سازی یا دفع مواد جانبی مضر ناشی از فعالیت‌های سلول‌های بدن که رادیکال‌های آزاد نام دارند، باعث پیشگیری یا توقف صدمات به آنها می‌شوند. به وسیله گوارش از غذاهایی که می‌خوریم، آزاد می‌شوند و به کمک جریان خون به تمام سلول‌های بدن می‌رسند و از صدمات رادیکال‌های آزاد پیشگیری می‌کنند.
رادیکال آزاد چیست؟
▪ رادیکال آزاد یک عبارت کلی است که برای توصیف ترکیبات با قدرت واکنش بالا در بدن استفاده می‌شود. قدرت واکنش بالا به معنی قابلیت اتصال، ترکیب و نهایتا صدمه‌رساندن به سلول‌های بدن و DNA است و بیشتر اوقات برای توصیف آسیب‌های سلولی که منجر به تولد سلول‌های سرطانی می‌شوند، به کار می‌روند.
رادیکال‌های آزاد می‌توانند به‌دلیل عوامل خارجی مثل سیگار‌کشیدن یا سموم تولید شده؛ اما بیشتر آنها در نتیجه فرآیند طبیعی متابولیسم بدن تولید می‌شوند؛ بنابراین می‌توان آنها را تا حدی با پیشگیری یعنی سیگار‌نکشیدن یا پرخوری نکردن کنترل کرد، اما حذف کامل آنها امکان‌پذیر نیست.
▪ بدن ما مجهز به سیستم‌های دفاعی است که تأثیر رادیکال‌های آزاد را کاهش می‌دهند، اما نیاز به کمک خارجی هم دارد، این‌جاست که آنتی‌اکسیدان‌ها به کار می‌آیند. این مولکول‌ها بهرادیکال‌های آزاد چسبیده و در نتیجه خطر احتمالی برای سایر مولکول‌ها مثل DNA سلول‌ها را کاهش می‌دهند. رادیکال‌های آزاد بعد از چسبیدن به آنتی‌اکسیدان‌ها دیگر آزاد نیستند و به احتمال‌زیاد قدرت آسیب رساندن به سلول‌ها را نخواهند داشت.
گیاهان؛ سرشار از آنتی‌اکسیدان
▪ ویتامین‌هایی که در نقش آنتی‌اکسیدان عمل می‌کنند، شامل ویتامین‌‌های A ،C و E هستند. سایر مواد غیر ویتامینی که به عنوان آنتی‌اکسیدان عمل می‌کنند هم شامل لوتئین و لیکوپن می‌شوند. البته مواد متعدد دیگری هم در انواع میوهها و خوراکی‌ها وجود دارند که حداقل در شرایط آزمایشگاهی خواص آنتی‌اکسیدانی از خود نشان می‌دهند که شامل ده‌ها هزار ترکیب مختلف می‌شوند.
▪ البته گفتن اینکه برخی از این مواد خارج از شرایط آزمایشگاهی و در سیستم گوارش بدن چطور عمل خواهند کرد، ساده نیست. در بدن ابتدا این مواد باید جذب روده شده، به مقدار کافی در عضو موردنظر جمع شده و سپس به قسمتی از سلول‌ها بروند که در حال تخریب بارادیکال‌های آزاد هستند. به علاوه هزاران ماده و هزاران واکنش ممکن وجود دارد که تعیین تأثیر دقیق هر آنتی‌اکسیدان بر عملکرد و سلامتی بدن را دشوار می‌کند.
در این باره بیشتر بخوانید: با مصرف قهوه حتی با وجود سرطان هم می توانید زنده بمانید.
چه باید کرد؟
▪ یک روش بررسی غذاهایی با خواص سلامتی ثابت‌شده، ملاحظه تأثیر آنتی‌اکسیدان‌های موجود در آن‌هاست. دانشمندان با تحقیق روی خوراکیهای سرشار از آنتی‌اکسیدان و تأثیر آنها بر کاهش یا افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های مختلف به این نتیجه می‌رسند که باید چه غذاهایی بیشتر مصرف شوند. برای مثال نقش گوجه‌فرنگی که سرشار از آنتی‌اکسیدان پروتئینی لیکوپن است، در کاهش خطر سرطان پروستات بدخیم به اثبات رسیده است یا مثلا به نظر می‌رسد خوراکیهای سرشار از بتاکاروتن‌ها خطر ابتلا به سرطان سینه را کاهش می‌دهند.
مثال دیگر قهوه است که خود یک منبع غنی از آنتی‌اکسیدان به شمار می‌رود و می‌تواند برای برخی بیماری‌های کبدی ازجمله سرطان کبد مفید باشد؛ اما این مسئله که این خواص درمانی دقیقا به‌خاطر آنتی‌اکسیدان‌های موجود در این غذاهاست یا مرتبط با ترکیبات دیگری است یا مجموعه تمام این‌ها با هم منجر به خواص درمانی می‌شوند، هنوز شناخته شده نیست.
چه کار کنیم؟
▪ ویتامین‌ها و مواد معدنی که خواص آنتی‌اکسیدانی دارند، همگی جزو مواد مغذی ضروری بدن هستند و برای عملکرد سالم و درست بدن به آنها نیاز داریم؛ بنابراین فارغ از همه این داستان‌ها باید آنها را در برنامه غذایی خود بگنجانید. در ضمن خوراکیهای سرشار از آنتی‌اکسیدان که معمولا در گروه میوهها و سبزی‌ها یافت می‌شوند، شامل سایر مواد مغذی ازجمله پروتئین، کربوهیدرات، فیبر و آب هم هستند و دلایل بی‌شماری برای توصیه به مصرف آنها وجود دارد. مصرف روزانه ۵ سهم میوه و سبزی برای سلامت بدن ضروری است و در این بین انتخاب میوهها و سبزی‌های رنگارنگ می‌تواند به شما کمک کند بهتر آنتی‌اکسیدان‌های موردنیاز بدن خود را تأمین کنید. رژیم غذایی مناسب رژیمی است که طیف وسیعی از غذاهای گیاهی در آن وجود داشته باشد.
▪ از آن‌جا که تحقیقات انجام شده نمی‌توانند دقیقا مشخص کنند که خواص سلامتی برخی خوراکی‌ها به خاطر آنتی‌اکسیدان‌هاست یا سایر ترکیبات موجود در آنها، بهتر است به جای مکمل‌های غذایی از خود خوراکی‌ها به صورت طبیعی استفاده کنید.
