وقتی کودک عصبی و پرخاشگر شده چطور با او رفتار کنید
علاوه بر کج خلقی، موجی از رفتار تند نیز در کودکان کوچک وجود دارد که به دعواهای فیزیکی متوسل می‌شوند و به خراشیدن و گاز گرفتن دیگران منتهی می‌شود. این نوع رفتار به همتایان، خواهران و یا برادران آنها محدود نیست و می‌تواند معطوف به بزرگ‌ترها نظیر والدین، آشنایان و معلمان نیز بشود.
چه چیزی موجب رفتار پرخاشگرانه در کودکان می‌شود؟ آیا والدین تصور می‌کنند آن مرحله‌ای است که خودش به اوج رسیده است؟ یا جزئی از ویژگی شخصیتی است که کودک‌شان دارد؟ بیایید برخی پاسخ‌ها را بیابیم.
شناسایی کودک پرخاشگر :
کودکان پرخاشگر به نظر می‌رسد اکثر اوقات برخی از ویژگی‌های زیر را از خود نشان می‌دهند :
– قلدری بر همتایان خود با تهدیدهای کلامی و یا فیزیکی
– ایجاد نفاق در کلاس با بحث و جدل خود
– به راحتی تحریک و برانگیخته شدن برای ستیز به ویژه وقتی کارها بر وفق مرادشان نیست
– دشوار بودن ایجاد و یا حفظ روابط دوستانه
– خرد کردن چیزها و یا پرتاب کردن آنها به سمت کسی به هنگام عصبانیت
– کودکان بزرگ‌تر می‌توانند شایعات بدخواهانه‌ای را در مورد کسی که دوست ندارند، بپرانند.
پرخاشگری از کجا ناشی می‌شود؟
مجزا کردن منشأ رفتار پرخاشگرانه ممکن است کمی دشوار باشد. معمولاً مشاهده شده است که آن ترکیبی از فاکتورهای مختلف است که عبارتند از :
▪ تأثیرات ژنتیکی
▪ مسئله‌های استرس زای حل نشده
▪ دشواری سازگاری با تغییر (تغییر در مدرسه و یا محل اقامت در حال تغییر)
▪ عدم حضور الگوهای رفتاری غیر پرخاشگر برای دیدن و الگو گرفتن
▪ وجود پدر و مادر افراطی؛(یا بسیار سخت و کنترل کننده یا بسیار با مدارا و آسان گیر و بخشنده)
▪ کشمکش و برخورد درون خانواده
▪ صرف زمان در خانه و یا بیرون با افرادی که ویژگی‌ها و صفات پرخاشگرانه از خود نشان می‌دهند
برای درمان پرخاشگری کودک ابتدا باید علت رفتار پرخاشگرانه کودک را بیابید
▪گام‌های موثر برای مقابله با پرخاشگری :
قبل از اینکه وارد این بخش شوید، به خاطر داشته باشید که تحت کنترل نگه داشتن رفتار پرخاشگرانه، نیازمند کار سخت مداوم از طریق تقویت مثبت است. هم چنین هزاران هزار صبر و شکیبایی، هنر و فضیلت مفیدی است که باید داشته باشید.
▪علت را دریابید :
اولین و نخستین گام این است که شناسایی کنید پرخاشگری از کجا می‌آید. کودکان در رفتار مقلدانه، عالی هستند بنابراین دلیل باید در نزدیکی کودک باشد. آیا او در حال تماشای سریال‌های تلویزیونی مهاجمانه و متجاوزانه است؟ آیا او شاهد دعواهای بسیار زیادی درون خانواده است؟ آیا دوستان او بسیار پرخاشگر و سلطه جو هستند؟ شناسایی و تشخیص دلیل، باعث خواهد شد که به این موضوع خاتمه دهید و شما را قادر می‌سازد که به مسیر درست بروید.
▪به تنبیهات فیزیکی خاتمه دهید :
وقتی شما کودک خود را به طور فیزیکی تنبیه می‌کنید ممکن است وضعیت را آرام کنید و فرو بنشانید اما همه‌ی اینها موقتی خواهند بود. چون کودک شما آن را به صورت تاوان رفتار اشتباه خود می‌بیند. دفعه‌ی بعد وقتی او می‌بیند کسی برخلاف میلش عمل می‌کند، همان نوع تنبیهی را که تجربه کرده است بر او نیز اعمال خواهد کرد. بنابراین در حقیقت شما زنجیره‌ای از رفتار منفی را با تنبیه کردن فرزند خود به روش اشتباه، ایجاد می‌کنید.
▪به آنها بگویید که اشتباه هستند :
معمولاً کودک، مجهز به این نیست که رفتار خوب را از رفتار بد، تمییز و تشخیص دهد و این موضوع بر عهده‌ی والدین است که تفاوت بین این دو را مشخص و بیان کنند. دفعه‌ی بعد وقتی کودک شما در حق کسی ظلمی کرد به او توضیح دهید که چقدر دریافت عصبانیت و تهدید برای آن فرد، آسیب رسان است. آنها را تشویق کنید که خود را در موقعیت قربانی قرار دهند و همدلی کنند. به آنها توضیح دهید که چگونه این رفتار ویژه می‌تواند باعث انزوا و تنها ماندن آنها بشود و سرانجام آنها را منفور، بدنام و غیر محبوب سازد.
▪کارهای اشتباه را فوراً اصلاح کنید :
با ظهور کمترین نشانه‌ی پرخاشگری از جانب کودک خود، وارد عمل شوید. اگر او در حال تلاش برای گرفتن اسباب بازی کسی دیگر است، مداخله کنید و از او بخواهید که به طور مودبانه آن را درخواست کند قبل از اینکه بسیار پرخاشگر شود. اگر دیدید که کودک‌تان در حال زدن و یا گاز گرفتن کسی دیگر است فوراً او را دور کنید و به او کمی فرصت دهید تا با شما خونسرد شود. این زمانی است که رفتار نادرست و اشتباه را هم توضیح می‌دهید و بر عذر خواهی کردن تأکید می‌کنید. ممکن است کودک در ابتدا هدف عذر خواهی نداشته باشد اما مطمئناً به مرور زمان خطاهای روش خود را درک خواهد کرد.
▪به خاطر داشته باشید که به رفتار خوب تشویقش کنید و به آن جایزه بدهید :
تقویت مثبت، فواید خودش را دارد. با جایزه دادن به رفتار خوب، بر روی آنها سرمایه گذاری کنید. همان طور که کودک شما به سرزنش فوری اگر کار زشتی را انجام داد، نیاز دارد پس فوراً باید برای خوبی خود نیز مورد تشویق قرار گیرد. با انجام این کار، یقیناً و حتماً کودک خود را وادار خواهید کرد که بداند اعمال مهربانانه همیشه مورد تشویق قرار خواهند گرفت و بدون توجه باقی نخواهد ماند.
▪انرژی کودک خود را به طور صحیح هدایت کنید و بامحبت، صبور و فهیم باشید :
پرخاشگری را که از ناامیدی و تنهایی سرچشمه می‌گیرد، می‌توان با شرکت در بازی‌های فراوان و فعالیت‌های یادگیرانه، به طور صحیح مهار کرد. بگذارید کودک‌تان با دویدن در اطراف، بازی در بیرون و حتی در داخل خانه، ذخیره‌ی وسیع انرژی خود را بسوزاند که این کار استعداد ذهنی او را تحریک خواهد کرد. او را با همسالان خود همراه کنید و هم چنین اعضای دیگر خانواده را نیز در بازی شرکت دهید تا پیوند و محبت خود را افزایش دهید.
▪مراقب فعالیت‌های کودک خود باشید :
بر آنچه که کودک‌تان در تلویزیون و اینترنت تماشا می‌کند، نظارت داشته باشید و اقدامات موثری را برای ممانعت او، از تماشای چیزهای نامناسب انجام دهید. حتی برنامه‌های کودک، این روزها با محتوای غیر قابل قبولی پر شده‌اند. هم چنین مراقب دوستان کودک خود نیز برای هر نشانه‌ی بدرفتاری که کودک‌تان می‌تواند تقلید کند، باشید.
▪هر وقت لازم شد کمک بگیرید :
ممکن است قبل از اینکه متوجه شوید، پرخاشگری از کنترل خارج شود. اگر احساس کردید که برای مقابله با آن مجهز نیستید، پس در گرفتن کمک از فرد مورد اعتماد شک نکنید؛ این شخص می‌تواند فردی از دوستان و خانواده‌ی شما باشد. علاوه بر این می‌توانید از پزشک اطفال نیز کمک بگیرید.
