من یکی از مفاصل شما هستم تا کنون صدای مرا شنیده ای، می خواهم خودم را معرفی کنم.
من یکی از مفاصل بدن شما هستم. من از اندازه سر یک چوب کبریت در گوش شما، با تخصصی ترین و دقیق ترین عملکرد در انتقال اصوات شنوایی، تا اندازه ای بزرگتر از یک مشت گره کرده در قسمت لگن، برای تحمل وزن ۱۶۰ کیلوگرمی شما در تمام عمر آفریده شده ام. وظیفه ام این است که شبانه روزی، هزاران و بلکه میلیون ها حرکت در اندام ها را هدایت و وزن و نیروهای مختلف را جا به جا کنم.
شاید تشبیه مفاصل بدن به یک لولا، کمی دور از انصاف و کفران نعمت باشد، چرا که بهترین لولاها ۳۰ سال و آن هم روزانه چند دفعه کار میکنند، روغن کاری می خواهند و در صورت تغییر سنگینی، جهت حرکت و یا هر گونه تغییر دیگر، محال است که دوباره کار کنند.
این در حالی است که هر یک از مفاصل بدن یک فرد ۶۵ کیلوگرمی، در صورت اضافه وزن، حتی تا ۱۰۰ کیلو، باز هم به دقت کار خواهند کرد، روغن کاری نمی خواهند و مهم تر از همه حس دارند و ما را از موقعیت های خطرناک با خبر میکنند.
شما در تاریکی، فقط به اعتماد گزارش مفاصل تان است که قدم برمی دارید و در صورت اختلال در عملکرد آن ها نمی توانید قدم از قدم بردارید.
زندگی بدون عملکرد مفاصل یعنی سکوت و مرگ. من از دو سطح استخوانی پوشیده از غضروف تشکیل شده ام و یک کپسول لیفی احاطه ام کرده است تا مایع تغذیه کننده من در آن قرار گیرد.
عامل حیات و سلامت غضروف من، فشار است فشار، تعجب نکنید.
فشاری معقول و متوازن. وظیفه عضلات اطراف من جز ایجاد نیرو، کمک به پیشگیری از ایجاد فشار روی سطوح مفصل است. پس برای ابقای من، عضلات اطرافم را قوی نگه دار.
گاهی اوقات از من صداهایی می شنوید و گاهی نیز به اشتباه صدای مرا در می آورید. برخلاف تصور عام، این صداها حاصل ساییدگی نیست.
اصولاً آن چنان آفریده شده ام که در صورت استفاده صحیح، احتمال سایش و اصطکاک در من وجود ندارد و در طی ۱۰۰ سال برای راهپیمایی در چند صد هزار کیلومتر یا حتی چند میلیون کیلومتر، گارانتی شده ام. این صداها فقط برای آگاهی شما از شرایط نامساعد من است.
اگر حرکتی به ایجاد صدا در من منجر شود فشار زیادی را به من وارد میکند که در نهایت منجر به صدمه دیدنم می شود.
بدان که زندگی بدون حرکت مرگ است. برای اینکه زندگی مفهوم پیدا کند، باید حرکت کرد. لطفاً توجه کن تا از من یک مرکز درد درست نکنی چون از حرکت باز می مانی.
▪ ورزش و فعالیت های منظم مرا محکم و قوی میکند.
▪ استراحت کردن برای سلامتم امری مهم است.
▪ اکسیر حیات من تمرین و تقویت عضلات است.
▪ چیزهایی از قبیل کمبود خواب، نیکوتین، الکل، اضافه وزن، کمبود حرکت منظم و فشار بی موقع برای من بسیار رنج آور و آزار دهنده است.
فتبارک الله احسن الخالقین؛ اگر سری به یکی از مفاصل بدن بزنیم، می بینیم که با چه ظرافت و مکانیسم دقیقی برای جذب و دفع فشار آفریده شده اند.
یک مفصل از دو جزء استخوانی تشکیل شده است که سطوح این استخوان ها در داخل مفصل به وسیله غضروف پوشیده شده است. این دو استخوان با یک پوشش کیسه مانند به نام کپسول احاطه شده اند و داخل این کپسول را مایع مفصلی پر کرده است که ضمن کاهش استهلاک، تغذیه غضروف ها را به عهده دارد.
غضروف گردش خون ندارد و به واسطه همین مایع مفصلی تغذیه میکند. با افزایش فشار به مفصل، مواد غذایی وارد غضروف می شود و با برداشتن فشار از روی مفصل، مواد زائد تخلیه می شوند.
پس رکن سلامت مفصل و غضروف های آن، اعمال فشار مناسب است که معمولاً در ورزش ها ایجاد می شود
اما فشار های شدید و ناگهانی برای مفاصل بسیار مضر است.
پس بر می گردیم به همان جمله آرام بخش همیشگی کههوالشافی.
آری اوست شفا دهنده. خداوند درمان هر دردی را در نزدیک ترین نقطه به آن درد قرار داده است.
در عین حال که همگان اعمال فشار را برای مفصل مضر می دانند، بهترین درمان در مقاوم سازی مفصل و تغذیه مناسب غضروف، اعمال فشار متناسب و منظم- به عبارتی ورزش- به مفصل است.
تقویت عضلات، دوری از زندگی ساکن و ماشینی و نیز ورزش کردن، مهم ترین داروهای پیشگیری از بروز صدمات مفاصل و به عبارتی آرتروز هستند.
سیستم هوشمند بدن انسان، دیگر امتیاز خاص آن است. گیرنده ها و مراکز اطلاع رسانی در مفاصل بدن وجود دارند که در صورت استفاده نادرست از مفصل، فرد را از طریق صدا، خشکی و یا درد با خبر میکنند.
صداهایی که گاهی از مفاصل بدن خود می شنویم، احساس خشکی صبحگاهی یا احیاناً درد، نشانه های این است که از این عضو ارزشمند به خوبی نگهداری نکرده ایم و در صورت ادامه از استفاده مجدد آن محروم می شویم.
جالب این جاست که در صورت ادامه وضعیت وخیم، همین گیرنده ها موجب تضعیف عضلات اطراف مفصل و اختلال در حرکت می شوند تا تخریب بیش از این ادامه نیابد. این یکی از اختلاف های معنی دار سیستم بدن با ساخته های دست اوست. گاهی دیده می شود که شرکت های تولیدکننده وسایل کمک حرکتی مانند زانوبند، کمربند و قوزبند ادعا میکنند که وسایل آن ها مفاصل را از بروز آسیب حمایت میکنند. با توجه به لزوم سیستم هوشمند گیرنده های داخل مفاصل با عضلات، متوجه می شویم که این وسایل اصلاً قادر نیستند جای عضلات را بگیرند و بعضاً با ایجاد ضعف در این عضلات موجب وخامت اوضاع نیز می شوند.
پس می بینیم که خداوند هم با آفریدن یک سیستم هوشمند و کارآمد، حجت را بر ما تمام ساخته است. خداوند عوامل را برای یک زندگی ۱۰۰ساله و حتی بیشتر مهیا کرده است، اما این ما هستیم که با بی توجهی و ناآشنایی با بدن، مشکلاتی را برای خود و مفاصل ایجاد می کنیم.
یکی از این مشکلاتقولنج مفاصل است، که بین عموم مردم شایع است و لذا در این مبحث سعی داریم با رویکردی پیشگیرانه و اصلاح نحوه زندگی، به شناخت و درمان آن بپردازیم.
قولنج، فریاد مفصل بی پناه
هر یک از مفاصل بدن تعدادی گیرنده عصبی از انواع مختلف دارند که وظیفه آن ها ارسال پیام به مغز و گزارش وضعیت مفصل از نظر موقعیت فیزیکی، تحریک ها، صدمات و یا فشارهای نامعقول است.
این گیرنده ها در هر لحظه، وضعیت مفصل را به مغز گزارش و مغز با توجه به این گزارشات برای انجام عکس العمل مناسب در مقابل حرکت، نیرو یا فشار داخل مفصل، تصمیم گیری میکنند.
پس می توان گفت که مفاصل یک سیستم حمایت هوشمند و آگاهانه دارند. خواهش می کنم سعی نکنید آن را با یک زانوبند جامد و خارج از فرمان مغز مقایسه کنید. عضلات اطراف هر مفصل ضمن اینکه وظیفه ایجاد حرکت دارند، وظیفه دریافت فشارهای وارده به مفصل و تعدیل آن ها را نیز بر عهده دارند. این عضلات هم از مغز فرمان می گیرند و هم به وسیله یک مدار کنترل اتوماتیک هدایت می شوند و هم چنین متصل به سیستم اطلاع رسانی داخل مفاصل اطراف خود نیز هستند.
چهار نوع گیرنده داخل مفصل، چند صدم ثانیه قبل از اعمال هرگونه فشار به مفصل، با کسب اطلاع از حواس دیگر مانند بینایی و پردازش آن، عضلات را برای جذب فشار آماده میکنند تا هنگام اعمال هر نوع فشار به اندام ها، نیروی اضافه ای به مفصل وارد نشود.
قولنج از نظر علمی، چیست
بیشتر شما با صداهایی که به وسیله مفاصل از جمله انگشتان، فک، زانو، کمر و گردن ایجاد می شوند، آشنا هستید. بعضی عادت دارند با فشار به انگشتان دست، حرکات سریع گردن یا فشار پا بر روی ستون فقرات کمری، این صداها را ایجاد کنند.
به عبارتی از این طریق قولنج آن را رفع کنند و با این حرکت، به نوعی احساس راحتی برسند. در یک تقسیم بندی ساده می توان این صداها را به دو دسته تقسیم کرد. یک دسته صداهای حاصل از حرکات مفصلی و دسته دیگر صدای حاصل از قولنج کردن مفاصل است که طی یک فشار شدید در انتهای دامنه حرکتی ایجاد می شود.
تا زمانی که این صداها با درد و التهاب همراه نباشد، گروه درمان نگرانی زیادی برای ایجاد این صداها ندارند، اما در صورتی که تولید این صداها، همراه با درد و التهاب باشد، باید برای درمان مشکل موجود، به پزشک مراجعه کرد.
شکستن قولنج یعنی شکستن مفصل
علت قولنج کردن مفاصل، ایجاد حباب های گاز co2 است که موجب افزایش حجم داخل مفصل و شکلی از احساس تنگی در آن می شود و فرد برای خلاص شدن از این درگیری مجبور است مفصل را در دامنه انتهایی خود قرار دهد تا حباب به وجود آمده، ترکیده و حجم مفصل به حالت عادی و طبیعی خود برگردد.
مهم ترین عارضه این کار تضعیف مکرر عضلات حمایت کننده مفاصل است، چرا که اختلال در سیستم هوشمند حمایتی مفاصل، اشکال در ارسال پیام ها و پاسخ ندادن به موقع و قوی عضلات را در بردارد و مفاصل مربوطه را دو چندان در معرض صدمه قرار می دهد.
از جمله دیگر مضرات این کار، آن است که چون فرد مجبور است مفصل را برای ترکیدن حباب گاز در دامنه انتهایی خود قرار دهد، فشار زیادی به تمام بافت های اطراف مفصل از جمله عضلات، رباط ها و کپسول مفصلی وارد میکند.
عناصر غیرفعال اطراف مفصل که در طول بلند خود قرار می گیرند به مرور افزایش طول می دهند و امکان انجام حرکات دقیق را از فرد سلب میکنند.
با این کار در سن بالا منتظر آرتروز و لرزش دست و پا باشید. احتمال لرزش در سنین بالاتر به علت اختلال در ارتباط گیرنده ها و عضلات، کاهش تمرکز و کنترل حرکت دقیق و کاهش ثبات مفصلی نیز وجود خواهد داشت.
در این زمینه بروز آرتروز با کاهش فشار عضلانی حتمی است. پس از تکرار این حرکات و شروع صدمه به غضروف مفصل، تعویض مفصل هم شما را یاری نمیکند. بهتر است به این مفاصل مصنوعی هم دل نبندید که آن ها هم جسمی بی شعور و خارج از اراده و کنترل مغز و مفاصل هستند و دیری نمی پاید که از دست می روند.
خطر مرگ در کمین قولنج شکنان
خطرناک ترین قسمت ماجرا در شکست قولنج مفاصل گردن است.
در کسانی که عمل شکستن مفاصل را در گردن، به صورت مکرر انجام می دهند، احتمال صدمه مستقیم به شریان تغذیه کننده مغز وجود دارد. خطرناک ترین وضعیت، رفع قولنج در گردن با انجام حرکات شدید و سریع است.
جز مسأله ایجاد روند فرسایش بین مهره ای و به عبارت دیگر آرتروز، احتمال صدمه به شریان های تغذیه کننده مغز هم وجود دارد که به دنبال خود حتی احتمال مرگ را هم در پی خواهد داشت. خصوصاً بیماران آرتریت روماتوئید از این حرکت پرهیز کنند.
سردردهای مداوم تاری دید و مشکلات بینایی
منشأ بسیاری از سردردهای غیرمشخص و حتی تاری دید هم در همین عادت نابجا و خطرناک و فشارهای غیرمعمول به ستون فقرات و گردن است.
عروق تغذیه کننده مغز از گردن عبور میکنند و هر گونه فشار به آن ها، که بیشتر به واسطه اسپاسم عضلات گردن ایجاد می شود، مشکلات مغز و اعصاب را در سطوح مختلف ایجاد خواهد کرد.
لگد کردن ستون فقرات ممنوع
خیلی ها عادت دارند که هنگام قولنج ستون فقرات، از دیگری درخواست میکنند که بر روی ستون فقرات شان راه برود و فشارهای غیرمعمول و بسیار سنگینی را به ستون فقرات وارد کند.
آگاه باشید که در بعضی موارد، این کار ممکن است منجر به شکستن مهره ها و ایجاد صدمات جبران ناپذیر از جمله بی اختیاری ادرار و یا فلج اندام ها شود.
اگر مشاهده کرده یا شنیده اید که در گذشته افرادی مثلاً در حمام مبادرت به این کار می کردند، در نظر بگیرید که اولاً مردم آن زمان از لحاظ درصد تراکم استخوان با مردمان ما با یک زندگی بی تحرک کاملاً متفاوت بوده اند و به عبارتی استخوان محکم تری داشته اند و دوم آنچه افرادی که ماساژهای خاص می دادند متبحر بوده اند و سوم اینکه همان زمان هم این حادثه ها ایجاد می شد اما به لحاظ نبود سیستم اطلاع رسانی، مردم بی خبر بوده اند.
در مجموع تغییر حجم های سریع مفصل و خلاصی از این حباب ها با این روش ها موجب ایجاد مکرر و تشدید تولید این حباب ها خواهد شد پس توصیه نمی شود که به این کار عادت کنید چون که برای همیشه مهمان شما خواهند ماند.
همت اصلی، اصلاح نحوه زندگی، پیشگیری و مبارزه
زندگی سالم و با نشاط، بر پایه فشار صحیح و استرس نرمال به بدن مبتنی است، از تنبلی بپرهیزید.
شاید بپرسید چطور به این مثال ها توجه کنید:
▪ برای پیشگیری از بروز پوکی استخوان باید پرتحرک بود و به استخوان فشار آورد.
▪ برای داشتن قلبی سالم باید به آن در حد معقول فشار آورد و دوید.
▪ تحرک کافی و ورزش، شما را در برابر هر مشکل و بیماری قوی و مصون میکند.
در مورد پیشگیری و درمان قولنج مفاصل
▪ راه کار اصلی انجام ورزش های کششی و انعطاف پذیری مناسب است.
▪ همیشه مفاصل خود را در وضعیت خوب نگه دارید.
▪ عضلات قوی، راهپیمایی، غذاهای سالم و به دور از مواد نگه دارنده
▪ کاهش حرکات ناگهانی و دوری از ورزش های شدید بدون گرم کردن، از مفاصل بدن شما محافظت میکنند.
▪ مهم ترین فاکتور مؤثر، افزایش انعطاف پذیری بدن است.
▪ انجام روزانه حداقل چند ورزش انعطاف پذیری و کششی در انتهای دامنه حرکتی موجب کاهش تشکیل حباب ها خواهد شد.
▪ در حین ورزش و در تمام مفاصل، به تمرینات کششی و حرکت به سوی تمرینات با حداکثر دامنه مجاز نیازمندیم، چرا که در غیر این صورت در زندگی روزمره به اجبار، بدن را به سمت دامنه حرکت انتهایی خواهیم برد و به مفصل صدمه می زنیم.
آیا شنیده اید ترک عادت موجب مرض است بهتر است بپرسیم ترک عادت به چه روشی، موجب مرض است؟
بله ترک یک باره عادت و یا کمی علمی تر تغییر روش زندگی به یک باره، می تواند مشکلاتی را ایجاد کند، اما اصلاح روش زندگی بسیار مطلوب و پسندیده است به شرطی که طبق اصول و قواعدی باشد.
به جای شکستن قولنج مفاصل در مفصلی که این مشکل را دارید، روزانه چند حرکت کششی انجام بدهید بر طبق اصول فیزیولوژیک بدن.
می بینید که ظرف مدت چند هفته، همه عادات شما در این زمینه به راحتی برطرف خواهند شد.
