تبخال‌ها به‌خاطر سرماخوردگی بروز پیدا نمی‌کنند. تبخال به‌خاطر ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) ایجاد می‌شود که ناشی از تماس با پوست عفونی یا مایعات بدن است.
دو نوع HSV وجود دارد که اغلب تبخال‌ها به واسطه نوع یک ایجاد می‌شوند. نوع یک از طریق بازتولید خود باعث آسیب به پوست می‌شود و تبخالی که ایجاد می‌شود تا یک هفته روی پوست می‌ماند. بین فواصل عود کردن تبخال، ویروس نوع یک در لا‌به‌لای سلول‌های عصبی پنهان می‌شود، بنابراین هیچ‌وقت به‌طور کامل درمان نمی‌شود.
چه کسانی مستعد تبخال هستند؟
بیش از نیمی از ما حتما دچار ویروس نوع یک تبخال شده‌ایم که اغلب به‌خاطر روبوسی با آشنایان انتقال پیدا می‌کند. پس چرا این وسط تنها عده‌ای از افراد بدشانس دچار تبخال می‌شوند؟ جواب این سوال تا حد زیادی به ژن شما مربوط می‌شود. در تحقیقی مشخص شده افرادی که مجبورند تبخال را تحمل کنند، ۶ژن مشترک دارند. سه تا از این ژن‌ها مشخص می‌کند که ویروس نوع یک تبخال چگونه باعث فعالیت مجدد و در‌نتیجه عود کردن تبخال می‌شود.
استرس باعث تحریک تبخال می‌شود!
ویروس نوع یک تبخال بیشتر زمان خود را در حالت غیرفعال به‌سر برده و در لا‌به‌لای عصب‌ها پنهان می‌شود. بسیاری از مردم عوامل محرک مشابهی دارند که باعث می‌شود این ویروس از حالت مخفی بودن بیرون آمده و منجر به تبخال شود. نور خورشید، تب، استرس و قاعدگی عوامل محرک شایع آن هستند. برخی افراد دو بار در سال دچار تبخال می‌شوند اما برخی دیگر با تجربه هر بار استرس تبخال می‌زنند.
تفاوت آفت دهان با تبخال
تبخال‌ها بیشتر روی لب شکل می‌گیرند درحالی که آفت‌های دهانی اغلب داخل دهان را دچار مشکل می‌کنند. در‌واقع آفت‌ها به‌خاطر ویروس هرپس رخ نمی‌دهند و مسری نیستند. هیچ‌کسی نمی‌داند که علت بروز آفت دهان چیست. اغلب تبخال‌ها با قرمز شدن و التهاب پوستی آغاز می‌شوند؛ پیش از التیام پیدا کردن، حالت تاول‌مانند پیدا کرده، سرشان باز شده و روی‌شان پوسته می‌بندد، درحالی که آفت دهان یک توده سفیدرنگ داخل دهان است که بسیار دردناک بوده و پس از چند روز کوچک و محو می‌شود.
چه زمانی تبخال مسری می‌شود؟
تبخال به‌خاطر آسیب پوستی رخ می‌دهد که طی آن ویروس هرپس داخل سلول‌های عفونی بازتولید می‌شود. از زمانی که پوست قرمز می‌شود و خارش پیدا می‌کند، ویروس نوع یک تبخال ظاهر شده و می‌تواند منتشر شود. تبخال‌ها زمانی بسیار مسری می‌شوند که تاول‌ها شکل گرفته و سرشان باز می‌شود تا زمانی که پوست به‌طور کامل التیام پیدا کرده و دوباره به شکل طبیعی خود بازگردد، اما برخی افراد می‌توانند در هر زمانی ویروس آن را از طریق بزاق دهان انتقال دهند، حتی اگر هرگز دچار تبخال نشده باشند.
ویروس تبخال چگونه منتشر می‌شود؟
ویروس تبخال از طریق مایعات بدن منتشر می‌شود. در حقیقت ویروس تبخال اغلب روی لب‌های فردی که دچار عفونت شده، وجود دارد، حتی اگر هیچ جراحت آشکاری نداشته باشد.
بنابراین یکی دیگر از راه‌های اصلی انتقال و انتشار آن از راه بوسیدن است. از آنجایی که ویروس نوع یک ویروس تبخال در بزاق هم می‌تواند زندگی کند، استفاده مشترک از ابزارها و وسایل آشپزخانه یا داشتن لیوان‌های مشترک برای نوشیدن هم می‌تواند باعث انتشار ویروس آن شود.
پیشگیری از انتشار ویروس تبخال
زمانی که دچار تبخال می‌شوید، سعی کنید مسائل بهداشتی را بیش از پیش رعایت کنید؛ از روبوسی با دیگران یا استفاده مشترک از وسایلی مثل قاشق و چنگال یا لیوان پرهیز کنید. رعایت این نکات تا حد زیادی از انتشار بیشتر ویروس تبخال پیشگیری می‌کند.
کاهش درد تبخال
درحالی که اولین سطح بروز تبخال می‌تواند تا دو هفته ادامه داشته باشد، عود کردن مجدد آن معمولا یک هفته طول خواهد کشید. هیچ درمانی برای تبخال‌ها وجود ندارد، اما برخی کرم‌ها و ژل‌ها می‌توانند باعث بهبود سوزش آنها شوند.
آیا نقاط دیگر بدن هم تبخال می‌زند؟
اگر تبخالی روی لب ایجاد نشده باشد، جزء دسته تبخال‌ها قرار می‌گیرد؟ این مسئله چندان شایع نیست، اما تبخال‌ها می‌توانند در هر جایی روی صورت‌تان پیدا شوند، از‌جمله روی گونه‌ها، چانه یا بینی.
آیا ممکن است تبخال در بدن پخش شود؟
این کار شدنی است، البته در موارد نادر که بتوان ویروس تبخال را از یک نقطه از بدن به نقطه‌ای دیگر پخش کرد. این کار از طریق لمس تبخال و بعد لمس تکه‌ای از پوست بریده شده یا غشای مخاطی آن (یعنی لایه محافظتی نمناک پوست که در نقاطی مانند چشم‌ها یا واژن وجود دارد) رخ می‌دهد. این کار به عفونت پوستی ویروس هرپس می‌انجامد. شما می‌توانید از طریق شستن دست‌ها و لمس نکردن تبخال، از انتشار آن یا خودتلقیحی جلوگیری کنید.
چه زمانی ویروس هرپس، چشم را عفونی می‌کند؟
سایر نقاطی که ویروس تبخال می‌تواند آن را عفونی کند انگشت و چشم است. تبخال چشم اغلب روی قرنیه رخ می‌دهد. این یکی از شایع‌ترین عفونت‌هایی است که منجر به نابینایی قرنیه می‌شود. برای پیشگیری از آسیب چشمی باید سریعا آن را درمان کنید. تبخال انگشت هم بسیار دردناک است. در اکثر موارد علت اصلی بروز تبخال انگشت در کودکان آن است که ویروس آن را از طریق مکیدن انگشتان منتشر می‌کنند.
درمان تبخال؛ پمادهای ضدویروس
پمادهای ضدویروس می‌توانند باعث کاهش زمان بهبود تبخال‌ها شوند، البته اگر آنها را در نخستین زمان بروزشان استفاده کنید. پماد دوکوسانول، پماد مناسبی برای این کار است. از طرفی پمادهایی مانند اسیکلویر (زوویراکس) و پنسیکلویر (دناویر) را هم می‌توانید به‌راحتی با نسخه و صلاحدید پزشک تهیه کنید.
طب سنتی چه نظری دارد؟
دکتر علیرضا عباسیان، متخصص طب سنتی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، معتقد است عامل تبخال ویروسی است که با ورود به بدن در ریشه‌های عصبی ساکن شده و هر بار با بروز استرس و ضعف بدن به‌خصوص در ناحیه سر، فعال می‌شود، بنابراین افرادی که مزاج سرشان ضعیف، گرم و تر است و سابقه زکام و نزله دارند، بیشتر دچار عود تبخال می‌شوند. برای درمان تبخال باید برخی نکات را هم مدنظر داشته باشید:
با سیر و پیاز ضدعفونی کنید
خوراکی‌هایی که طعم تند و تیز دارند مثل سیر، پیازچه و پیاز معمولا اثرات ضد‌ویروسی داشته و استفاده از آنها به‌صورت موضعی بر بهبود تبخال موثر است. فقط باید توجه داشت که این مواد حالت خورندگی دارند و مصرف زیاد آنها ضایعه را زخمی و خشک می‌کند. سرکه نیز به‌صورت موضعی در خشک شدن تبخال موثر است.
کاکائو و قهوه نخورید
افرادی که به‌طور مکرر دچار تبخال می‌شوند باید استرس‌های‌شان را کاهش دهند. مصرف مواد غذایی تحریک‌کننده مثل کاکائو و قهوه را به حداقل برسانند و در مقابل مصرف خوراکی‌هایی همچون کاهو، تمرهندی و… را افزایش دهند. علاوه بر اینها بهتر است در زمان عود تبخال از مصرف چای سبز خودداری شود زیرا این چای خشکی و احتمال خونریزی ضایعات را افزایش می‌دهد.
سکنجبین و خاکشیر بنوشید
شربت سکنجبین و خاکشیر در بهبود و جلوگیری از عود تبخال موثر است. در میزان مصرف سکنجبین معمولا محدودیتی وجود ندارد مگر اینکه فرد مبتلا به دیابت باشد. مصرف خاکشیر نیز به‌صورت روزانه تا سه قاشق غذاخوری در یک لیوان آب هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کند. پوره سیب رنده شده مخلوط با سکنجبین و گلاب هم می‌تواند در بهبود ضایعات کمک‌کننده باشد.
از داروهای موضعی کمک بگیرید
در حال حاضر محلولی به‌نام آب دالیبور (Eau d›Alibour) در داروخانه‌ها موجود است که این محلول در بیماری‌هایی مثل تبخال و زونا کاربرد دارد و باعث خشک شدن ضایعات می‌شود. علاوه براین، با کاهش ترشحات ضایعه، خطر انتقال ویروس را به دیگر نقاط بدن و اطرافیان کاهش می‌دهد.
تجویز داروهای تبخال
تجویز داروهای ضدویروس خوراکی هم می‌تواند باعث کاهش زمان بهبود شود البته اگر آن را در نخستین مراحل بروز تبخال استفاده کنید، یعنی زمانی که پوست قرمز شده و خارش پیدا می‌کند. اسیکلویر را باید پیش از شدید شدن تبخال و پنج بار در روز استفاده کنید. داروی دیگر، قرص‌های اسیکلویر (سیتاویگ) است که باید آن را مستقیما روی لثه خود قرار داده و صبر کنید تا آب شود.
پیشگیری از عود کردن تبخال
شاید پیشگیری از تبخال بسیار دشوار باشد، اما کاهش عوامل محرک آن می‌تواند تاثیرگذار باشد. سعی کنید تا حد امکان از نور خورشید دور باشید یا از کرم ضدآفتاب یا نرم‌کننده‌های لب ضدپرتو فرابنفش استفاده کنید. سعی کنید استراتژی‌های مدیریت استرس را یاد بگیرید که برای‌تان مفید خواهد بود. از طرفی تلاش کنید سیستم ایمنی خود را با داشتن خواب کافی و ورزش روزانه سالم و قوی نگه دارید. اگر تبخال‌تان شدید بوده یا مدام رخ می‌دهد، بهتر است حتما به پزشک مراجعه کنید.
