▪ تنظیم ساعت خواب و بیداری کودکان
این باور غلطی است که کودکان زمانی که خیلی خسته باشند به خواب می‌روند و زمانی که خواب کافی داشته باشند، بیدار می‌شوند. داشتن ساعت خواب و بیداری منظم، به رشد بدن و مغز و داشتن وزن متناسب در کودکان کمک میکند. بنابراین بهترین توصیه برای تنظیم خواب کودکان این است که تا جای ممکن ساعت خواب و بیداری آنها همیشه مشخص باشد و در طول تعطیلات به هم نریزد. با این حال احتمالا خانواده‌های بسیاری بعد از تعطیلات و سفرهای طولانی با مشکل خواب و بیدار شدن کودکان در صبح مواجه می‌شوند.
بهتر است قبل و بعد از تعطیلات و سفر این نکته را به کودکان یادآوری کنید که سفر و تعطیلات زمانهای خاصی در سال هستند و ما با بازگشت به خانه باید به روال طبیعی زندگی بازگردیم و اکنون ساعت خواب دوباره اهمیت خود را پیدا میکند. گرچه تنظیم ساعت خواب برای کودکان کمی سختتر از بزرگسالان است، اما اهمیت این کار نیز بیشتر است. این موضوع باید بعد از یک تعطیلات طولانی جدی گرفته شده و برای آن بخوبی برنامه‌ریزی شود. کودکان پیش از ساعت خواب نباید سراغ بازی‌ها و فعالیت‌های هیجانی بروند. همچنین لازم است ساعت کار با دستگاههای الکترونیکی حداقل یک ساعت قبل از خواب تمام شود و در این فاصله با ایجاد محیط آرام در خانه شرایط را برای خواب کودکان آماده کنید.
▪ با روشنایی روز از خواب بیدار شوید
نور تاثیر زیادی در تنظیم ساعت زیستی بدن دارد. هنگام شب نورهای آبی رنگ و بخصوص نور دستگاههای الکترونیکی مثل تلویزیون و گوشی موبایل می‌تواند در ساعت خواب اختلال ایجاد کند. بنابراین بهتر است حدود یک ساعت قبل از خواب در معرض نورهای مصنوعی که چرخه خواب طبیعی را مختل میکند، قرار نگیرید.
در مقابل اگر قرار است صبح زود از خواب بیدار شوید، چاره آن نیز استفاده از نور طبیعی صبح است. اگر شب قبل پرده‌های اتاق را کنار بزنید، صبح پیش از زنگ ساعت با نور روز از خواب بیدار می‌شود. حتی اگر بعد از روشن شدن هوا از خواب بیدار نشوید، خواب به مرور سبک می‌شود و بدون احساس خستگی بیدار خواهید شد. انجام این کار شوک ناشی از زنگ ساعت را به بدن وارد نمی‌کند و روش قابل اعتمادی برای تنظیم ریتم طبیعی ساعت زیستی بدن است. نور طبیعی علاوه بر تنظیم ساعت زیستی بدن، ذهن را فعال میکند.
▪ با آرامش بخوابید
بعد از یک تعطیلات طولانی، بازیابی ساعت طبیعی بدن و برگشتن به روال طبیعی زندگی، برای بسیاری از افراد کاری بسیار دشوار است. البته این مشکلات فقط به زمان بیدار شدن از خواب مربوط نمی‌شود. در واقع این به هم خوردن نظم خواب شب است که صبح‌ها برای افراد مشکل به وجود می‌آورد. به همین دلیل است که زمان‌هایی از سال مثل روزهای بعد از تعطیلات، بیشتر افراد دچار مشکلاتی در نظم ساعت زیستی بدن می‌شوند، بدون آن‌که به شهرهای دورتر سفر کنند. برای تنظیم ساعت خواب بعد از بازه زمانی طولانی، باید مدتی را صبوری در پیش بگیرید و برای آن برنامه‌ریزی کنید. در اولین قدم بهتر است حدود یک ساعت پیش از خواب، از نظر جسمی و ذهنی شرایط آرامی را برای خود فراهم کنید. دوش گرفتن، کتاب خواندن و گوش دادن به یک موسیقی بی‌کلام آرامش‌بخش، برنامه‌های مناسبی برای قبل از خواب هستند. به خاطر داشته باشید که بدن و مغز ما با وجود عادت سریع، بسیار انعطاف‌پذیر هستند و هر زمان که ما اراده کنیم، می‌توانیم کنترل آنها را در دست بگیریم.
▪ فقط یک بار از خواب بیدار شوید
تمدید زمان خواب برای چند دقیقه بیشتر بعد از زنگ ساعت، بدترین کاری است که می‌توانید با به هم خوردن ریتم ساعت زیستی بدن خود انجام دهید. در این حالت شما دوباره به خواب عمیق می‌روید و هر بار که زنگ ساعت تکرار می‌شود، سختتر از دفعه پیش از خواب بیدار می‌شوید. تکرار این اتفاق در نهایت شما را به فردی بدخلق و بی‌حوصله بعد از بیدار شدن از خواب تبدیل میکند. این شرایط را فقط با چند دقیقه زودتر بیدار شدن بعد از اولین زنگ ساعت، می‌توان تغییر داد و روز را بانشاط و حوصله بیشتر آغاز کرد. بهترین کار این است که ساعت را برای زمان واقعی بیدار شدن تنظیم کنید و بعد از شنیدن زنگ ساعت، پرده‌ها را کنار بزنید و اجازه دهید ساعت بدن شما با نور روز تنظیم شود و مغزتان بیدار شدن از خواب را بسادگی بپذیرد.
▪ تنظیم خواب به کمک تغذیه مناسب
تنظیم ساعت خواب تا حد زیادی به تنظیم ساعت صرف وعده‌های غذایی وابسته است. اگر بتوانید ساعت صرف وعده‌های غذایی خود را در طول روز ثابت نگه دارید، می‌توانید ساعت خواب و بیداری را نیز تثبیت کنید. بخصوص وعده‌های صبحانه و شام تاثیر زیادی در این چرخه طبیعی دارند. اگر شام را چند ساعت پیش از خواب میل کنید، تا زمان خواب، غذا تا حدودی هضم شده و علاوه بر کمک به حفظ تناسب اندام، کمک میکند شما زودتر و آرام‌تر به خواب عمیق بروید. همچنین صرف صبحانه در ساعت مشخصی از صبح باعث می‌شود صبح‌ها، ساعت زیستی بدن نزدیک به زمان صرف صبحانه شما را آماده بیدار شدن کند. مصرف غلات، شیر کم‌چرب و نوشیدن آب کافی پیش از خواب می‌تواند به کنترل و تنظیم ریتم طبیعی بدن کمک کند. اما مصرف قهوه، شکلات و غذاهای تند بیش از آنچه فکر کنید می‌تواند چرخه طبیعی خواب شما را به هم بریزد.
▪ ساعت طبیعی بدن را غافلگیر کنید
در یک چرخه خواب طبیعی، خواب به آرامی سبک می‌شود، دمای بدن بالا می‌رود و هورمون‌های استرس کورتیزول ترشح می‌شود تا فرد را از خواب بیدار کند، اما هنگامی که ساعتی برای بیدار کردن فرد زنگ می‌زند، هیچ یک از این اتفاقات نمی‌افتد و فرد بدون داشتن آمادگی از خواب عمیق بیدار می‌شود. به همین دلیل بعد از بیدار شدن احساس خستگی و نیاز به خواب بیشتر وجود دارد. این مهم‌ترین دلیل ایجاد مشکل برای بیدار شدن از خواب، بعد از روزهای طولانی است که انسان بدون زنگ ساعت از خواب بیدار شده است.
بهترین و البته معمول‌ترین توصیه در این شرایط، زودتر خوابیدن است که البته این عادت نیز براحتی به دست نمی‌آید. اما می‌توان فقط با یک ساعت زودتر از ساعت معمول خوابیدن، هنگام صبح مغز را برای بیداری آماده کرد. برای مثال اگر شما هر شب پنج ساعت می‌خوابید، با افزودن یک ساعت به ابتدای زمان خواب، بدن ناخودآگاه بعد از پنج ساعت آماده بیدار شدن می‌شود و وقتی ساعت یک ساعت دیرتر زنگ می‌زند، مغز برای بیداری کاملا آماده است.
