چند مدل اضطراب و نگرانی وجود دارد و راههای درمان
اضطراب و علائم ابتلا به آن
* احساس هراس، ترس و تشویش از علائم اضطراب است.
* افکار وسواسی غیرقابل کنترل نیز از نشانه های اختلال اضطراب می باشد.
* بیادآوری مکرر تجربیات ناراحت کننده.
* کابوس های شبانه یکی از علائم بیماری اضطراب است.
* احساس ناتوانی از علائم اضطراب می باشد.
* رفتارهای تشریفاتی، مانند شستن مکرر دست می تواند علامت اضطراب باشد.
* دست های (پاها) سرد و یا عرق کرده ممکن است نشانه اختلال اضطراب باشد.
* تنگی نفس یکی از علائم اضطراب است.
* تپش قلب می تواند ناشی از اختلال اضطراب باشد.
* ناتوانی در آرام بودن و لرزش از نشانه های اضطراب است.
* خشکی دهان می تواند ناشی از اضطراب باشد.
* بی حسی و یا سوزن سوزن شدن دست ها و یا پاها از علائم بیماری اضطراب است.
* تهوع می تواند یکی از نشانه های اضطراب باشد.
* تنش عضلانی از علائم اضطراب است.
* سرگیجه می تواند از اثرات بیماری اضطراب باشد.
* تنفس عمیق و سریع
* احساس خستگی یا ضعف ممکن است از اثرات اختلال اضطراب باشد.
اضطراب عبارت است از یک احساس ناخوشایند و مبهم هراس و دلواپسی با منشاء ناشناخته، که به فرد دست می‌دهد.
اضطراب شامل عدم اطمینان، درماندگی و برانگیختگی فیزیولوژی است. وقوع مجدد موقعیت‌هایی که قبلاً استرس زا بوده‌اند یا طی آنها به فرد آسیب رسیده است باعث اضطراب در افراد میشود.
اضطراب احساسی طبیعی در انسان هاست، که هرکسی در شرایطی از زندگی آن را تجربه میکند. ولی اضطراب مزمن و شدید غیرعادی و مشکل‌ساز است. تحقیقات و بررسی‌ها نشان می‌دهند که اضطراب در خانم‌ها، طبقات کم‌درآمد و افراد میانسال و سالخورده بیشتر دیده میشود.
علل اضطراب به سه دسته عوامل اصلی زیر برمی‌گردد:
عوامل اصلی اضطراب شامل عوامل جسمانی، محیطی و زنتیکی می باشد
عوامل زیست شناختی و جسمانی اضطراب
در افراد مضطرب، میزان بعضی از هورمون‌های موجود در خون غیرعادی است. بنابراین هر آنچه که باعث اختلال در سیستم هورمونی شود، برای بدن خطر محسوب میشود. بارداری، کم‌کاری یا پرکاری تیروئید، پایین بودن قند خون، وجود غده‌ای در غدد فوق‌کلیوی که هورمون اپی‌نفرین تولید میکند و بی‌نظمی ضربان‌های قلب از این عوامل هستند که میتوانند باعث اضطراب گردند.
عوامل محیطی و اجتماعی اضطراب
عوامل اجتماعی و ارتباطی بسیاری باعث به‌وجود آمدن اضطراب در افراد میشود، مانند مشکلات خانوادگی، احساس جدایی و طردشدگی،… از عوامل محیطی اضطراب می‌توان تغییرات ناگهانی و غیرمنتظره را، همچون زلزله، بیماری، مرگ یکی از نزدیکان و … نام برد.
عوامل ژنتیکی و ارثی اضطراب
یکی از مهم‌ترین عوامل اضطراب ژنتیک است و احتمال اضطراب در فرزندان افراد مضطرب بسیار بالا است. البته الگو قرار دادن رفتار پدر و مادر و یادگیری و تکرار کارهای آنان نقش مهمی در اضطراب فرزندان دارد (عامل اجتماعی)، ولی تحقیقات و بررسی‌های انجام‌شده بر روی حیوانات و دوقلوهایی که با هم یا جدا از هم زندگی می‌کنند و از والدین مضطرب به دنیا آمده‌اند، نشان می‌دهند که عوامل ژنتیکی نیز در بروز اضطراب بسیار مؤثرند.
با این وجود باور نمی‌رود که ژن به خصوصی در مورد اضطراب نقش داشته باشد، بلکه ترکیب بعضی از ژن‌ها چنین پیامدی را به دنبال دارد. طبق آخرین تحقیقات به نظر می‌رسد که عوامل ژنتیکی در بعضی انواع اضطراب مانند اختلال هراس و ترس از مکان‌های باز نقش زیادی دارد.
عوامل جانبی موثر در ابتلا به اضطراب
-طبق گفته‌های بعضی از متخصصان، تغذیه‌ی نادرست نیز در ابتلا به اضطراب نقش دارد. کمبود بعضی از اسید آمینه، منیزیم، اسید فولیک و ویتامین ب ۱۲ باعث تسریع در ابتلا به اضطراب می‌شوند.
-استفاده از مواد مخدر و داروهای روان‌گردان نیز ممکن است خطر ابتلا به عارضه اضطراب را در پی داشته باشد.
-برخی از ضایعه‌های مغزی (که باعث ایجاد علائمی شبیه به علائم اختلال وسواس می‌شوند.)
ممکن است باعث بروز اضطراب گردند.
انواع اضطراب : اضطراب دارای انواع متعدد و زیادی می باشد
▪ اضطراب مزمن
اختلال اضطراب مزمن، به صورت یک ناراحتی کم و بیش دائم در سطح روانی، جسمانی و یا ارتباطی آشکار می شود. در کودکانی که دارای اختلال اضطراب مزمن هستند، حالت مفرط و بازخوردهای دفاعی مشاهده می شود. این کودکان به آسانی از جا می جهند و تظاهرات بدنی متعددی مانند اختلال های خواب و بخصوص بی‌خوابی، بی اشتهایی، اختلال های هضمی، تنفسی یا قلبی را از خود نشان داده و به ندرت از احساس اضطراب شکایت می کنند.
▪ اضطراب حاد
اختلال اضطراب حاد، چندین بار در روز و گاه و بی‌گاه بروز می کند. مدت آنها محدود و آغاز و پایانشان ناگهانی است. در اکثر مواقع، این واکنشها در برابر رویدادی ناگهانی یا موقعیتی خاص(مرگ یکی از خویشاوندان یا دوستان، تجربه ج.ن.س.ی و مشکلات تحصیلی) بروز می کند.
▪ اضطراب واقعی
فروید، اضطرابی را که ناشی از خطر واقعی بیرونی است، “اضطراب واقعی” نامید. او معتقد بود که اضطراب عینی و واقعی، همان عکس‌العمل واقع‌بینانه در مقابل خطرات ناشی از محیط است. اضطراب واقعی، ممکن است به عنوان ترس توصیف شود که این ترس، همان عکس‌العمل تطبیقی است که در بیشتر موقعیت‌ها، هوشیاری و توانایی فرد را در مقابل خطر افزایش می دهد.
▪ اضطراب کلی یا اضطراب وجودی
اضطراب کلی یا وجودی یکی از انواع بسیار جالب اضطراب است که شایسته مطالعه و درک بیشتر می‌باشد. نوعی از اضطراب که “سورن کییرکهگارد”، فیلسوف دانمارکی آن را توصیف کرده است. کییرکهگارد، اضطراب کلی را درباره شرایط زندگی خود طرح کرد که “اضطراب وجودی” نام گرفته است. اضطراب وجودی را می‌توان در پرسش‌هایی از این قبیل یافت، که: «به کجا می‌روم؟» «که هستم؟» «می‌خواهم با زندگی‌ام چه کار کنم؟».
▪ اضطراب روان‌رنجوری
اضطربا روان رنجوری اضطرابی است که فروید آن را زاده تعارض‌های روانی یا هیجانی نامید.
▪ اضطراب آشکار
اضطربا آشکار اضطرابی است که شخص از آن آگاه است.
▪ اضطراب عملکرد
اضطراب عملکرد به انجام وظیفه مربوط بوده و به ویژه در ارتباط با کسانی که نگران عملکرد جنسی خوب خود هستند، به‌کار می رود. چنین اضطرابی با احساس لذت تناقض دارد و به همین دلیل موجب ناتوانی شخص در عمل جنسی می گردد.
▪ اضطراب نخستین
اضطراب نخستین در نظریه روانکاوی، به اضطراب مربوط به از دست دادن شیء مورد علاقه و جدایی که با رشد و پیدایش ایگو همزمان است، گفته می شود. در برخی از نظریه ها، این اضطراب بعد از تولد شروع میشود و منشأ تمام اضطراب ها است.
▪ اضطراب علامتی یا هشداردهنده
اضطراب علامتی یا اضطراب هشدار دهنده، اضطرابی است که فروید آن را مربوط به پسیکونوروزها می داند. کودک در ضمن رشد یاد میگیرد که وقوع موقعیت‌های تروماتیک را پیشبینی نموده و نسبت به این احتمال پیشاپیش و قبل از اینکه موقعیت به شکل تروماتیک اضطراب درآید، به اضطراب واکنش نشان دهد.
▪ اضطراب بنیادی
اضطراب بنیادی، اضطرابی است که خانم “کارن هورنای” برای احساس تنهایی و درماندگی در مقابل دنیای بالقوه خصومت‌آمیز به‌کاربرده است.
▪ اضطراب عضوی
اضطرابی عضوی، اضطرابی است ناشی از یک اختلال عضوی معلوم که با درد جسمی همراه است. این اضطراب در حالت رویا با مکانیسم های انکار، تغییر شکل و جابجایی، به حداقل می‌رسد.
▪ اضطراب پارانویایی
این اضطراب یک اصطلاح روانکاوی برای اضطراب ناشی از ترس از حمله خصمانه دیگران است.
▪ اضطراب اخلاقی
این اضطراب در نظریه روانکاوی، اضطرابی است که از تهدیدهای سوپر ایگو(فرامن) ناشی می شود.
▪ اضطراب وحشت زدگی
فرد مبتلا به این اضطراب، حمله های ناگهانی وحشت‌زدگی را که به هیچ موضوعی ارتباط ندارد، تجربه میکند. در این نوع اضطراب بیمار ممکن است بگوید: «یک دفعه، بیدلیل احساس می کنم، دارم می‌میرم».
▪ اضطراب خودکار
فروید، در ابتدا معتقد بود که اضطراب با تغییر شکل دادن لیبیدو (انرژی روانی) که به گونه ای دیگر قابل تخلیه نیست، پدید می آید. ولی بعدها این عقیده را کنار گذاشت و اعتقاد پیدا کرد که هر زمان که روان، زیر بار محرک‌هایی که نه قابل تسلط و نه تخلیه هستند، درمی ماند، اضطراب به‌طور خودبه‌خودی ظاهر می شود. این اضطراب خودکار، ممکن است در مقابل محرک‌های درونی و برونی ظاهر شود.
▪ اضطراب غریزی
اضطراب غریزی اصطلاحی است که فروید، گاهی آن را به جای اضطراب نوروتیک به‌کار برده است. اضطراب نوروتیک، اضطرابی است که به منبع نامعلومی مربوط می شود.
▪ اضطراب هراس
در این نوع اضطراب، بیمار می داند که از چه می‌ترسد، زیرا از یک مساله اختصاصی مانند سگ، امتحان یا رانندگی در هراس است. اما این ترس، یا ظاهرا معنایی ندارد و یا شدت آن تناسبی با موضوع ندارد.
▪ اضطراب واکنشی
ممکن است علائم این اضطراب، مستقیما به یک رویداد مشخص مثل: تجربه تهدید به اخراج شدن یا نگرانی درباره سلامتی مربوط باشند. در بیشتر این موارد، علائم اضطراب با گذشت زمان کاهش می یابند.
▪ اضطراب مدیران
اضطراب مدیران اصطلاحی است که برای توصیف واکنش افراطی به اضطراب مزمن وضع شده است. علائم این اضطراب با علائم سایر اختلالات ناشی از اضطراب مشابه هستند با این تفاوت که تا وقتی که پاسخ به اضطراب چندان بارز نباشد، این علائم نادیده گرفته می شوند.
▪ اضطراب فراگیر یا منتشر
اضطراب فراگیر یا اضطراب منتشر به نوعی احساس مبهم و گسترده اطلاق می شود که در آغاز ممکن است به اشیاء، رویدادها و موقعیت‌های خاص مربوط نباشد. این اختلال اضطراب، نه به محتوای فکری وابستگی داشته و نه به صورت علائم جانشین تظاهر می کند. این نوع اضطراب از خصوصیات نوروز اضطراب است.
▪ اضطراب پس از سانحه
ویژگیهای اصلی این اضطراب، بروز خاطرات عودکننده و مزاحم و یا کابوسهای تکرارشونده است که همراه بازآفرینی های تجسمی واضح یا بدون چنین بازآفرینی هایی است.
▪ اضطراب اختگی
اضطراب اختگی یک اصطلاح روانکاوی برای اضطراب ناشی از تهدید واقعی یا خیالی برای کنش‌های جنسی فرد است. این اضطراب به تهدیدهای سمبولیک مربوط است نه تهدید به آلت تناسلی فیزیکی.
▪ اضطراب وسواس فکری – عملی
در این نوع اضطراب، شخص احساس می کند که مجبور است به یک رفتار بی معنی و تکراری دست بزند یا یک فکر وسواسی و دائمی با ماهیتی ناخوشایند دارد.
راههای پیشگیری از اضطراب
تغییر شیوه زندگی در جهت کاهش استرس نقش اساسی در کاهش اضطراب دارد
۱. از روشهای کسب آرامش یا مراقبه برای کاهش استرس بهره بگیرید.
۲. برای پیشگیری از اضطراب به فکر تغییر شیوه زندگی خود باشید تا استرس کاهش یابد.
۳. استرس و اضطراب ایجاد شده را مدیریت کنید (مدیریت استرس).
۴. جهت پیشگیری از اضطراب از تفکرات بی جا و بیش از حد دوری کنید.
۵. سعی کنید در اجتماعات حضور بیشتری یابید تا احتمال ابتلا به اختلال اضطراب کاهش یابد.
۶. جهت پیشگیری از اضطراب سعی کنید زیادی با خودتان خلوت نکنید و خود را از تنهایی دور کنید (رهایی از احساس تنهایی).
درمان اضطراب
اضطراب عمومی شده را می‌توان با درمان کنترل کرد. غلبه کردن بر اضطراب اغلب موجبات زندگی بهتر و رضایت بخش‌تری را فراهم می‌آورد.
▪ اضطراب و روان درمانی
وقتی احساس کردید که دارای اضطراب هستید، بهتر است تحت بررسی و درمان از نظر موارد خاص تهدیدکننده یا منشاء استرس که در ناخودآگاه شما است ولی وجود دارد، قرار بگیرید.
برای بهبود اضطراب به فراگیری روشهای کاهش انقباض ناخودآگاه عضلانی مثل بازخورد زیستی و روشهای کسب آرامش بپردازید. فعالیت در زمان ابتلا به بیماری اضطراب را حفظ کنید. فعالیت در زمان ابتلا به اضطراب به کاهش اضطراب کمک میکند.
▪ اضطراب و دارو درمانی
– امکان دارد داروهای ضداضطراب مثل بنزودیازپین‌ها برای مدتی کوتاه تجویز شوند.
– امکان دارد از داروهای ضدافسردگی برای اختلال هراس استفاده شود.
– از کافئین و سایر مواد تحریک‌کننده ، و نیز الکل برای درمان اضطراب استفاده نکنید.
برای اختلال اضطراب در چه شرایطی باید به پزشک مراجعه نمود؟
اگر شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان علائم اضطراب را دارید و خود درمانی نتیجه‌ای در درمان اضطراب نداده است، اگر شما دچار احساس ناگهانی هراس بیش از حد شده‌اید، اگر دچار علائم جدید و بدون توجیه شدید بایستی جهت درمان اضطراب به پزشک مراجعه کنید. توجه داشته باشید که داروهای مورد استفاده در درمان اضطراب ممکن است عوارض جانبی به همراه داشته باشند.
